ông Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số, Bộ Y tế cung cấp thông tin cho báo chí về dự thảo Luật Dân số - Ảnh: VGP
Trao đổi với báo chí ngày 7/11, BS Đặng Quỳnh Thư, Trưởng phòng Quy mô dân số và kế hoạch hoá gia đình, Cục Dân số, Bộ Y tế cho biết, trong dự thảo Luật Dân số lần này có bổ sung tiêu chí hỗ trợ tài chính khi sinh con, ưu tiên xét hưởng chính sách được mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Tuy nhiên, chính sách ưu tiên nhóm đối tượng được mua hoặc thuê nhà ở xã hội đã được quy định tại Luật Nhà ở năm 2023. Trong Luật này quy định 12 nhóm đối tượng được quyền hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở và điều kiện được hưởng chính sách về nhà ở.
Các đối tượng này bao gồm người nghèo, cận nghèo, người có thu nhập thấp hoặc công chức, viên chức, công nhân, người lao động ở khu công nghiệp… Song, Luật Nhà ở năm 2023 không phân biệt các nhóm đối tượng này có con hay chưa có con.
Vì vậy, Cục Dân số đã đề xuất trong dự thảo Luật Dân số lần này đưa thêm tiêu chí ưu tiên xét hưởng chính sách mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã mất. Dự thảo Luật này không thêm đối tượng được ưu tiên.
"Với chính sách này, chúng tôi hy vọng giúp các gia đình, các cặp vợ chồng, cá nhân có 2 con sớm được an cư, giảm bớt gánh nặng về nhà ở, tập trung cho việc chăm sóc và nuôi dạy con cái", bà Thư chia sẻ.
BS Đặng Quỳnh Thư cho biết, dự thảo Luật Dân số không bổ sung đối tượng hưởng ưu tiên xét mua hoặc thuê nhà ở xã hội, mà là mở rộng tiêu chí với người được xét hưởng -Ảnh: VGP
Từ kinh nghiệm của thế giới…
Hiện nay, xu hướng sinh ít con đang gia tăng. Có nhiều nguyên nhân tác động đến việc sinh con của các cặp vợ chồng, cá nhân như kinh tế sinh con, nuôi dạy con, nơi ở, nhất là ở khu vực công nghiệp, khu chế xuất…
Trên thế giới, không ít quốc gia đã và đang trải qua giai đoạn này. Theo kinh nghiệm của thế giới, bà Thư cho rằng, có 4 nhóm chính sách chính để can thiệp làm tăng mức sinh thấp.
Nhóm chính sách thứ nhất, tại nơi làm việc cần phải cải thiện chế độ thai sản, chế độ nghỉ chăm con, chế độ nghỉ phép không lương, để bảo đảm công việc, giờ làm ngắn hơn hoặc bán thời gian.
Nhóm chính sách thứ hai mà thế giới đang áp dụng, đó là ưu đãi về tài chính, tiền thưởng cho việc sinh con, ưu đãi thuế, trợ cấp tiền mặt hàng tháng cho trẻ em, hỗ trợ thuê hoặc mua nhà ở.
Nhóm chính sách thứ ba mà thế giới cũng đang áp dụng, đó là chăm sóc trẻ em như tăng dịch vụ chăm sóc trẻ, hỗ trợ chi phí chăm sóc trẻ…
Nhóm thứ tư là hỗ trợ sinh sản như cải thiện hỗ trợ của nhà nước trong thụ tinh ống nghiệm và quy định bảo hiểm về vấn đề hiếm muộn…
"Chúng tôi đã nghiên cứu các nhóm chính sách này và đã đưa ra một số đề xuất trong Điều 13 của dự thảo Luật Dân số. Chúng tôi cũng tham mưu để Chính phủ căn cứ tình hình thực tế của mỗi địa phương có thể bổ sung thêm những chính sách đặc thù hoặc các đối tượng phù hợp với tình hình kinh tế phát triển của địa phương", đại diện Cục Dân số cho biết.
Dự thảo Luật Dân số cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền.
…đến các giải pháp cải thiện mức sinh thay thế thấp
Theo ông Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số, mục tiêu của chính sách duy trì mức sinh thay thế trong dự thảo Luật Dân số lần này nhằm đạt và duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước để có quy mô dân số hợp lý, góp phần làm chậm quá trình già hóa dân số và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.
Đề xuất nhiều ưu tiên chính sách trong dự thảo Luật Dân sốCác giải pháp được đề xuất trong dự thảo Luật dân số lần này tiếp tục kế thừa Pháp lệnh số 07 năm 2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi bổ sung Điều 10 của Pháp lệnh Dân số, đó là quy định mỗi cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của các cặp vợ chồng, cá nhân trên cơ sở bình đẳng.
Đồng thời, Ban soạn thảo Luật Dân số bổ sung một số biện pháp có tác dụng khuyến khích trực tiếp đến các cặp vợ chồng, để sinh thêm con và sinh đủ hai con.
Cụ thể, Điều 13 của dự thảo Luật Dân số đề xuất tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai. Trong đó, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng, nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con.
Dự thảo cũng đề xuất hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc thiểu số ít người, phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi và phụ nữ ở những địa phương có mức sinh thấp.
Đáng chú ý, dự thảo Luật đề xuất ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở đối với phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có 2 con đẻ và không có vợ hoặc vợ đã mất.
Để đưa ra các đề xuất giải pháp này, lãnh đạo Cục Dân số nhấn mạnh, cơ quan soạn thảo đã rà soát và bảo đảm tính quy phạm khả thi thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành và tạo hành lang pháp lý đồng bộ để duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên quy mô cả nước.
Quy định về quyền và nghĩa vụ của các cặp vợ chồng, cá nhân khi sinh con trong dự thảo Luật này cũng bảo đảm tính hợp pháp và thống nhất chính sách đối với hệ thống pháp luật, nhất là Hiến pháp năm 2013.
Các giải pháp cũng phù hợp với các điều ước quốc tế liên quan đến dân số phát triển mà Việt Nam là thành viên, phù hợp với các cam kết chính trị về dân số và phát triển của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương.
Ban soạn thảo kỳ vọng, các chính sách này sẽ khuyến khích được các cá nhân, các vợ chồng sinh con, sinh đủ hai con để đảm bảo mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, tránh được tình trạng già hóa dân số nhanh, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, từ đó góp phần ổn định lực lượng lao động, quy mô dân số và tác động tích cực đến chất lượng nguồn nhân lực, đóng góp tăng trưởng kinh tế.
Thực tế đã cho thấy, cả 2 trạng thái gồm quy mô dân số quá đông do mức sinh tăng trở lại hoặc quy mô dân số giảm, hiệu suất lao động giảm, yếu mức sinh giảm xuống dưới mức sinh thay thế, đều để lại những hệ lụy lớn.
Theo Cục Dân số, để thực hiện giải pháp này, Nhà nước sẽ phải bảo đảm một nguồn ngân sách để thực hiện việc tuyên truyền vận động và thực hiện các chính sách hỗ trợ khuyến khích người dân sinh con và sinh đủ hai con.
Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, Bộ Y tế cho biết, Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới có nghị quyết riêng về dân số. Dân số là trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển, phát triển kinh tế - xã hội tạo điều kiện nâng cao chất lượng dân số và yếu tố dân số được lồng ghép vào chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển các cấp.
Dự thảo Luật Dân số đã thể chế hóa việc chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, thông qua việc tập trung quy phạm hóa 4 chính sách lớn: duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, thích ứng với già hóa dân số, dân số già và nâng cao chất lượng dân số.
Hiện, dự thảo Luật Dân số đang được trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10.
Hiền Minh
