Qua hoạt động này, học sinh không chỉ được tiếp cận kiến thức pháp luật một cách trực quan, mà còn rèn luyện kỹ năng ứng xử, nhận thức rõ hơn về trách nhiệm công dân trong môi trường học đường.
Học luật từ những vụ án đời thực
Ngày 6/10, Công an phường Thủ Đức (TPHCM) phối hợp với Đoàn Luật sư TPHCM và Trường THPT Nguyễn Hữu Huân tổ chức phiên tòa giả định xét xử vụ án “Cố ý gây thương tích” do học sinh thực hiện. Tình huống giả định đặt ra: Do mâu thuẫn trên mạng xã hội, một học sinh dùng gậy sắt tấn công bạn cùng lớp, gây thương tích 35%.
Phiên tòa tái hiện toàn bộ quá trình điều tra, khởi tố, truy tố, xét xử, qua đó cho thấy hậu quả pháp lý nghiêm trọng của hành vi bạo lực. Hội đồng xét xử phân tích rõ động cơ, hành vi, các tình tiết giảm nhẹ, đồng thời nhấn mạnh bài học về kiềm chế cảm xúc, tôn trọng pháp luật và giải quyết mâu thuẫn bằng đối thoại. Thông qua phiên tòa, học sinh nhận thức sâu sắc hơn về hậu quả của hành vi bạo lực học đường.
Trước đó, ngày 22/9, Trường THPT Võ Văn Kiệt (TPHCM) tổ chức phiên tòa giả định về vụ án tai nạn giao thông gây chết người, thu hút gần 2.000 học sinh tham dự. Bà Lê Hồng Anh, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Võ Văn Kiệt, cho biết nhà trường đã chuẩn bị công phu nhằm tạo ra một phiên tòa chân thực và gần gũi nhất với học sinh, giúp các em cảm nhận rõ hậu quả khi vi phạm pháp luật.
Đây là phiên tòa được dàn dựng như thật, mô phỏng từ vụ án có thật ngoài đời, với các vai tố tụng như thẩm phán, hội thẩm nhân dân, kiểm sát viên, thư ký tòa án… do giảng viên và sinh viên Trường Đại học Luật TPHCM đảm nhận. Ngoài ra, 3 học sinh của trường cũng được phân công vào các vai cụ thể tại tòa.
Tình huống được đưa ra xoay quanh vụ án của bị cáo Nguyễn Thái Dương, chủ nhân chiếc xe máy Exciter, cho bạn là Nguyễn Hữu Tâm (một học sinh chưa có giấy phép lái xe) mượn vào khoảng 18 giờ ngày 15/7/2025. Trên đường quay trở lại cuộc nhậu, Tâm va chạm với bà N. khiến nạn nhân ngã đập đầu xuống đất, bị chấn thương sọ não và tử vong tại chỗ.
Dương bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TPHCM triệu tập về hành vi giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển. Kết thúc phiên tòa xét xử sơ thẩm, bị cáo bị tuyên phạt 1 năm 3 tháng cải tạo không giam giữ về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”.
Không chỉ dừng lại ở một vài trường học, mô hình phiên tòa giả định đã được nhân rộng tại nhiều trường trên địa bàn TPHCM như: THPT Nguyễn Hữu Thọ, THPT Nguyễn Công Trứ, THCS Thái Văn Lung, THPT Tân Phong… Các phiên tòa thường xoay quanh những chủ đề gần gũi với học sinh như: Bạo lực học đường, xúc phạm danh dự trên mạng xã hội, vi phạm giao thông hay sử dụng thuốc lá điện tử.
Với cách tiếp cận thực tế, học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức, hiểu rõ quy trình pháp lý và nhận thức được hậu quả của hành vi sai trái. Nhờ đó, những tiết học pháp luật vốn khô khan đã trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
Cán bộ Phòng Cảnh sát giao thông, Công an TPHCM trong buổi giáo dục về pháp luật giao thông tại Trường THPT Võ Văn Kiệt. Ảnh: MA
Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh
Thực tế cho thấy, hoạt động phiên tòa giả định đã trở thành điểm sáng trong công tác giáo dục pháp luật và xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh tại TPHCM. Không khí nghiêm túc của phiên tòa, lời khai, lập luận và phán quyết rõ ràng giúp học sinh hiểu sâu sắc rằng: Mỗi hành vi vi phạm, dù nhỏ, đều có thể kéo theo hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Với hình thức sinh động, dễ hiểu, phiên tòa giả định giúp học sinh “học làm công dân” thông qua những tình huống thực tế, từ đó hình thành ý thức tôn trọng pháp luật và ứng xử văn minh trong học tập, sinh hoạt và cuộc sống.
Ông Đỗ Dương Cung, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Hữu Huân, cho rằng thông qua các phiên tòa giả định, học sinh được trực tiếp quan sát quy trình tố tụng, lắng nghe phần tranh luận giữa viện kiểm sát, luật sư và các bên liên quan.
Hoạt động này cũng giúp nhà trường phối hợp hiệu quả với chính quyền, công an địa phương trong việc xử lý, phòng ngừa các tình huống phát sinh trong và ngoài trường học, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.
“Đây là một trong những hoạt động thiết thực để thực hiện phong trào ‘Trường học an toàn về an ninh, trật tự’, góp phần xây dựng môi trường giáo dục thân thiện và kỷ cương”, ông Cung cho hay.
Đánh giá cao hiệu quả của mô hình này, Trung tá Đinh Minh Vương, cán bộ Phòng Cảnh sát giao thông (Công an TPHCM), cho rằng lứa tuổi học sinh cần được “tai nghe, mắt thấy”. Phiên tòa giả định giúp các em nhận thức rõ hơn về quy định của pháp luật, đặc biệt là luật hình sự. Khi chứng kiến những vụ việc cụ thể, các em sẽ hiểu rằng chỉ một hành vi chủ quan, thiếu hiểu biết cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí khiến người thân bị truy tố.
Sau khi tham dự phiên tòa giả định vừa tổ chức tại trường, em Trần Thiên Phú, học sinh Trường THPT Võ Văn Kiệt, chia sẻ: “Phiên tòa đã giúp em có nhận thức hoàn toàn khác. Trước đây, em nghĩ học sinh vi phạm giao thông chỉ bị xử phạt nhẹ. Nhưng qua buổi trải nghiệm, em hiểu rằng hậu quả có thể rất lớn, thậm chí gây ra những tai nạn thương tâm không thể cứu vãn”.
Theo ông Đỗ Đình Đảo, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Hữu Thọ, nhận xét hình thức tổ chức phiên tòa giả định còn giúp phát triển năng lực tư duy phản biện, khả năng diễn đạt và kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh - những kỹ năng quan trọng trong giáo dục hiện đại. “Thực tế, những năm học qua, hình thức này đã thể hiện sự hiệu quả của việc giáo dục pháp luật trong nhà trường ở thành phố. Không chỉ giúp học sinh hiểu luật, nhận thức trách nhiệm, mà còn có tác dụng phòng ngừa, góp phần xây dựng môi trường học đường có kỷ luật, tôn trọng, an toàn. Nếu được đầu tư và phát triển đúng hướng, mô hình này có thể trở thành một phần quan trọng trong giáo dục phổ thông, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho học sinh và cộng đồng”, ông Đảo nhận định.
