Chuyện ít biết về những người gieo "tương lai xanh" giữa núi rừng

Cán bộ bảo vệ rừng nhiều năm làm việc không lương

Qua trận mưa lũ lớn, Tổ trưởng Tổ bảo vệ rừng Sông Y (xã Trà Tân, Tp.Đà Nẵng), ông Ngô Quang Trung (SN 1979), lại khoác túi đi tuần. “Rừng mà mình không giữ thì ai giữ. Mưa lũ xong, tình hình sạt lở rất phức tạp, càng phải bám sát địa bàn để lo cho đời sống bà con hoặc phòng ngừa kẻ xấu lợi dụng”, ông Trung nói.

Ông Ngô Quang Trung thường xuyên đi tuần để bảo vệ rừng.

Ít ai biết, người cán bộ bảo vệ rừng ấy từng có thời tuổi trẻ lầm lỡ. Ông kể: “Hồi thanh niên, nhận thức chưa tới, tôi từng giữ trâu cho lâm tặc, kéo gỗ thuê đi tiêu thụ. Nhưng rồi thấy rừng trơ trụi, lũ quét cuốn trôi từng nóc nhà, tôi tự nhủ phải dừng lại và sửa sai thôi”.

Năm 2005, ông Trung bắt đầu cung cấp thông tin cho kiểm lâm, dẫn đường truy quét những vụ phá rừng nhờ am hiểu từng con suối, lối mòn. Nhiều năm làm việc không lương, ông nói chỉ cần “lòng nhẹ nhõm là đủ”.

Ông Trung (bìa phải) cùng cán bộ quản lý rừng vượt núi rừng hiểm trở đến với đồng bào Ca Dong thôn Sông Y.

Nhưng giữ rừng, theo ông Trung không chỉ là ngăn chặn vi phạm mà phải chăm lo cho đời sống người dân “đủ cái ăn”. Bởi khi nghèo khó, bà con Ca Dong ở vùng này vẫn bám tập quán phá rừng làm nương rẫy. 

Hơn 5 năm trước, khi trở thành lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách, ông đề xuất mô hình khai hoang ruộng, làm lúa nước.

Ông Trung theo dõi sát sao tình hình lúa nước phát triển ở đồng Sông Y.

Khoảng thời gian đầu, ông bỏ công, bỏ tiền mua giống, xin linh kiện lắp máy cày hỗ trợ bà con. Rồi đi từng nhà, gõ từng cửa vận động người dân cùng khai hoang, làm ruộng lúa nước. Ngày đồng bào thôn Sông Y vui như mở hội là khi 2,5ha đất được khai hoang, lúa nước xuống giống vào vụ hè thu năm 2024. Lần đầu tiên người dân nơi đây thấy màu xanh mạ non trải thành thảm, rồi lúa chín thu đầy bao.

Ông Nguyễn Hồng Sơn, Phó Bí thư chi bộ thôn Sông Y, nói: “Nhờ những cán bộ Ban quản lý bảo vệ rừng như ông Trung mà giờ đây bà con ngừng làm lúa rẫy lấn chiếm đất rừng. Đời sống cũng dần ổn định hơn. Như trong vụ hè thu năm nay, lúa của người dân đã được các cán bộ giúp kỹ thuật trồng trọt rồi phơi cất trước khi mưa lũ tới, đủ no ấm trong đông”.

Theo ông Ngô Quang Trung, bắt đầu từ vụ hè thu năm 2024, kết hợp cùng Ban Quản lý rừng phòng hộ huyện Bắc Trà My (tỉnh Quảng Nam cũ), ông đã khai hoang, làm mương, hỗ trợ bà con giống và kỹ thuật trồng lúa nước. Kết quả ngay trong vụ đầu tiên, đồng Nứa, đồng Xung, đồng Sông Y đã cho thu hoạch gần 3,5 tấn lúa. Đến vụ đông xuân năm 2025, người dân phấn khởi, tin tưởng thực hiện và thu về hơn 4 tấn lúa.

Vụ hè thu năm nay, tuy chưa có số lượng cụ thể nhưng khi để người dân tự làm, cán bộ không còn cầm tay chỉ việc, kết quả vẫn rất khả quan. Hiện tại, ông tiếp tục mở rộng diện tích khai hoang, làm lúa nước ở thôn Sông Y lên hơn 2,8ha. Và với sự hỗ trợ máy móc từ xã Trà Tân, ông cùng Tổ bảo vệ rừng Sông Y khắc phụ hậu quả thiên tai, khôi phục lại đất làm ruộng bị sạt lở cho người dân.

Ông Ngô Quang Trung cùng lực lượng bảo vệ rừng thôn Sông Y thường xuyên đến thăm hỏi đời sống người dân, nhất là sau đợt mưa lũ cuối tháng 10.

Người gieo rừng, gieo niềm tin vào cộng đồng

Ở một hành trình khác cũng gắn với rừng, bà Đỗ Thị Thanh Huyền (SN 1976), Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia, chọn trồng rừng bằng khoa học và giáo dục cộng đồng.

Từng hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế uy tín như: WWF, Plan, GIZ, WAR... bà Huyền có nền tảng chuyên môn vững vàng để điều hành Gaia, áp dụng các chương trình bảo tồn thiên nhiên phù hợp vào điều kiện Việt Nam.

Hơn 27 năm làm bảo tồn thiên nhiên, bà cho biết: "Giáo dục môi trường thường bị cắt giảm đầu tiên trong các dự án, nhưng đó mới là phần chạm vào trái tim con người. Vì thế tôi lập Gaia để khơi gợi tình yêu thiên nhiên".

Không chỉ là người lãnh đạo, bà Huyền còn là người đồng hành cùng đội ngũ trong mọi hành trình trồng rừng và nhiều chương trình cộng đồng như: “Dọn nhà góp cây”, “Ngày hội Yêu cây”, “Sân ga xanh”, xây dựng hệ thống tra cứu cây xanh “Olympia” tại Tp.HCM… Chương trình mà nữ giám đốc ấy tâm đắc nhất là “Góp 1 cây là góp rừng”. Sáng kiến này kêu gọi các doanh nghiệp và cộng đồng chung sức trồng rừng đầu nguồn với quan niệm: “Mỗi người một cây, cả xã hội thành một khu rừng”.

Bà Đỗ Thị Thanh Huyền (đứng nói) là nhà sáng lập, Giám đốc Gaia Nature Conservation, vừa là Chủ tịch Mạng lưới Giáo dục Môi trường Việt Nam, và là chuyên gia tư vấn cấp cao cho nhiều dự án bảo tồn và phát triển bền vững trên khắp Việt Nam.

Ông Nguyễn Viễn Thông, tình nguyện viên trồng rừng với Gaia, chia sẻ: “Ngày đăng ký làm trại sinh trồng rừng ở Vườn quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên (Thanh Hóa) của Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia, tôi chỉ muốn dành chút thời gian về với núi rừng. Nhưng trải nghiệm, tôi học được cách tiếp xúc với rừng bằng cả năm giác quan, học tên các loài cây và cảm phục những người gắn bó với rừng. Giờ chăm vài chậu hoa quanh nhà, tôi hiểu rằng mỗi cây nhỏ cũng góp phần tạo rừng, mang oxy và sự sống”.

Và năm 2025, Gaia phát động chiến dịch “Chung sức trồng rừng”, chỉ với 50.000 đồng mỗi người có thể góp một cây để phục hồi các khu rừng như: Cúc Phương, Xuân Liên, Phong Điền, Tà Kóu, U Minh Hạ… Bà Huyền chia sẻ: “Tôi luôn thấy hạnh phúc là khi hàng chục, hàng trăm người cùng tôi ở ngoài thiên nhiên, tay cầm xẻng, tay cầm cây con, cùng nhau trồng rừng. Nhìn mọi người hăng say trồng từng cây xanh xuống đất, tôi như thấy trước mắt mình một khu rừng xanh tươi tốt căng tràn sự sống sẽ mọc lên”.

Một người đi bộ trên từng đỉnh dốc Trà My, một người gây dựng cả mạng lưới trồng rừng và giáo dục môi trường, nhưng cả ông Trung và bà Huyền đều gửi niềm tin vào tương lai xanh bằng cách trồng rừng, bảo vệ rừng. Như bà Huyền từng chia sẻ: “Cây chúng tôi trồng không chỉ là một mầm xanh, mà là một viên gạch dựng nên lá chắn cho tương lai. Tôi chỉ mong nhiều người hơn nữa hiểu rằng rừng giữ nước, giữ đất, giữ cả bình yên của đời người”.