Ngày 16/10, tại Hà Nội, Trung tâm Mạng lưới và Thông tin quốc tế về di sản văn hóa phi vật thể khu vực châu Á – Thái Bình Dương (ICHCAP, UNESCO) phối hợp cùng Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (VNU-SIS), Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức Hội thảo quốc tế “Bảo tồn di sản sơn mài tại châu Á - Thái Bình Dương”.
Sự kiện quy tụ hơn 100 đại biểu trong nước và quốc tế, gồm các nhà nghiên cứu, nghệ nhân, nghệ sĩ, giảng viên và sinh viên nghệ thuật đến từ Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Lào và Philippines. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi chương trình hợp tác giữa VNU-SIS và UNESCO ICHCAP nhằm thúc đẩy bảo tồn di sản nghề thủ công truyền thống tại khu vực.
Theo ông Weonmo Park – Giám đốc Văn phòng Thông tin và Nghiên cứu ICHCAP, nghệ thuật sơn mài ở nhiều quốc gia châu Á đang đối diện nguy cơ mai một do nguồn nguyên liệu tự nhiên suy giảm, kỹ thuật chế tác truyền thống bị lãng quên, trong khi thế hệ trẻ ít mặn mà với nghề. “Chúng ta cần kết nối các cộng đồng sơn mài trong khu vực, chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm và xây dựng chương trình đào tạo, truyền dạy phù hợp với bối cảnh hiện nay", ông nhấn mạnh.
PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu – Hiệu trưởng Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật nhấn mạnh, sơn mài là chất liệu nghệ thuật đặc trưng, thể hiện rõ triết lý thẩm mỹ phương Đông. “Mỗi lớp sơn, mỗi sắc son hay ánh vàng đều chứa đựng lịch sử, tri thức và tâm hồn của bao thế hệ nghệ nhân. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc bảo tồn và phát huy giá trị của sơn mài không chỉ là câu chuyện nghề, mà còn là cách gìn giữ căn tính văn hóa", PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu chia sẻ.
PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu – Hiệu trưởng Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật phát biểu.
Tại hội thảo, nhiều tham luận tập trung vào các chủ đề như: bảo tồn nghề sơn mài truyền thống trong thời đại công nghiệp hóa, ứng dụng công nghệ trong đào tạo và thiết kế sơn mài hiện đại, hay vai trò của sơn mài trong giáo dục nghệ thuật đương đại.
Đại diện Học viện Nghệ thuật Seoul (Hàn Quốc) chia sẻ mô hình bảo tồn nghề sơn mài thông qua các xưởng cộng đồng và lớp học trải nghiệm, giúp sinh viên tiếp cận di sản từ góc nhìn sáng tạo. Trong khi đó, các nghệ sĩ Việt Nam trình bày những nỗ lực đưa sơn mài vào thiết kế sản phẩm thủ công cao cấp, thời trang và kiến trúc nội thất, tạo hướng đi mới cho chất liệu truyền thống.
Theo các chuyên gia, Việt Nam là một trong số ít quốc gia vẫn duy trì kỹ thuật sơn ta thủ công, nổi bật với các làng nghề như Hạ Thái (Hà Nội), Tương Bình Hiệp (Bình Dương), Kim Sơn (Ninh Bình)... Việc bảo tồn không chỉ là gìn giữ kỹ thuật, mà còn là bảo vệ môi trường sinh thái gắn với cây sơn, nguồn nguyên liệu đặc trưng của nghề.
Trong khuôn khổ sự kiện, các đại biểu cũng tham quan và khảo sát làng nghề sơn mài Hạ Thái, nơi còn lưu giữ kỹ thuật sơn ta truyền thống hàng trăm năm. Hoạt động thực địa này giúp chuyên gia quốc tế hiểu rõ hơn về quy trình chế tác, kỹ thuật pha sơn, khảm trai, dát vàng,...
Hội thảo không chỉ là diễn đàn học thuật, mà còn là cầu nối giữa truyền thống và sáng tạo, khẳng định vai trò của Việt Nam trong hợp tác khu vực về bảo tồn di sản thủ công. Từ lớp sơn trầm mặc đến ánh son rực rỡ, di sản sơn mài đang được nhìn nhận như một phần ký ức chung của châu Á, cần được tiếp nối và làm mới bằng tinh thần sáng tạo của thời đại.
