Bà Nguyễn Thị Hạnh, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp) phát biểu tại Hội thảo -
Ảnh: VGP/DA
Mới đây, tại Hội thảo "Trao đổi kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc nghiên cứu xây dựng và ban hành Luật Thủ tục ban hành quyết định hành chính" do Bộ Tư pháp vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức, bà Nguyễn Thị Hạnh, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp) nhấn mạnh, trong hệ thống quản lý hành chính nhà nước, quyết định hành chính đóng vai trò như một công cụ quan trọng, thể hiện quyền lực công thông qua các văn bản cá biệt do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
Đây là loại văn bản được áp dụng một lần, nhắm đến một hoặc một số đối tượng cụ thể, nhằm giải quyết các vấn đề riêng biệt trong hoạt động quản lý. Với đặc thù này, quyết định hành chính không chỉ làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt các quyền, nghĩa vụ, lợi ích của cá nhân, tổ chức, mà còn có tác động trực tiếp đến lợi ích công cộng, đời sống nhân dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
Theo bà Nguyễn Thị Hạnh, hệ thống pháp luật Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu biểu là Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đạo luật này đã tạo nên một khung pháp lý vững chắc, đưa hoạt động xây dựng pháp luật vào quy củ; góp phần tạo ra những văn bản pháp luật ngày càng chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, khi nhìn vào lĩnh vực ban hành quyết định hành chính vẫn còn những "khoảng trống" cần được lấp đầy.
Luật này sẽ quy định những quy tắc chung nhất về thủ tục ban hành quyết định hành chính, do đó sẽ không thay thế, sửa đổi toàn bộ các quy định đã có trong hệ thống pháp luật mà cơ bản sẽ đóng vai trò "bổ khuyết", "lấp chỗ trống" đối với những vấn đề chưa được hệ thống pháp luật hiện hành quy định hoặc quy định chưa đầy đủ.
Đồng thời vẫn "thừa nhận" các quy trình, thủ tục ban hành quyết định hành chính đang được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành nhằm bảo đảm tối đa tính thống nhất, đồng bộ, tính ổn định của hệ thống pháp luật, tránh xáo trộn không cần thiết, ngoại trừ một số quy định cụ thể tại Luật này.
Về mục tiêu cụ thể, Luật nhằm khắc phục các "khoảng trống" pháp lý trong việc ban hành quyết định hành chính như: Chưa xác định khái niệm quyết định hành chính, chưa xác định rõ ràng chủ thể ban hành quyết định hành chính; thiếu nguyên tắc ban hành quyết định hành chính; xác định khi nào quyết định hành chính là trái pháp luật; chưa có thủ tục chung ban hành quyết định hành chính dẫn đến tình trạng trong một số lĩnh vực và trường hợp chưa có, chưa rõ quy định của pháp luật chuyên ngành về quy trình ban hành quyết định hành chính gây khó khăn cho việc ban hành quyết định hành chính của các chủ thể có thẩm quyền.
Chẳng hạn, quy định ban hành quyết định hành chính trong các trường hợp cấp bách, khẩn cấp như phòng, chống dịch bệnh, thảm họa, thiên tai; thiếu quy định một cách đầy đủ về cơ chế kiểm soát việc ban hành và xử lý quyết định hành chính sau khi ban hành như đính chính; đình chỉ/tạm đình chỉ; sửa đổi, bổ sung; thu hồi/bãi bỏ/hủy bỏ…
Bên cạnh đó, việc xây dựng Luật cũng nhằm bảo đảm các nguyên tắc ban hành quyết định hành chính để thực hiện thống nhất trong quá trình ban hành quyết định hành chính; tạo cơ sở pháp lý cho việc ban hành quyết định hành chính, bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật để các chủ thể có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính chủ động, tự chịu trách nhiệm, góp phần khắc phục tình trạng thiếu minh bạch trong quá trình ban hành quyết định hành chính.
TS Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ chia sẻ tại Hội thảo - Ảnh: VGP/DA
Tạo ra cơ chế để cơ quan, tổ chức, cá nhân kiểm soát tính hợp pháp, hợp lý, khả thi của quyết định hành chính giúp cho các chủ thể xác định rõ khi nào quyết định hành chính là trái pháp luật; đặc biệt, có ý nghĩa quan trọng cho các cơ quan tư pháp (thẩm phán, kiểm sát viên…) xem xét, đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của quyết định hành chính thông qua hoạt động xét xử và kiểm sát hoạt động tư pháp.
Đồng thời, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong quá trình ban hành quyết định hành chính; có cơ chế để các chủ thể tự bảo vệ trong quá trình ban hành quyết định hành chính; tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước trong việc ban hành quyết định hành chính theo quy định của pháp luật.
TS. Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho rằng, văn bản hành chính là một trong những hình thức quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước, nhằm truyền đạt, tổ chức thi hành chủ trương, chính sách, pháp luật từ cơ quan hành chính nhà nước tới đối tượng chấp hành.
Việc ban hành, tổ chức thi hành và kiểm soát văn bản hành chính có vai trò quyết định trong việc bảo đảm tính hợp hiến, minh bạch, hiệu quả trong quản lý nhà nước. Tuy nhiên, thực tiễn tổ chức thi hành văn bản hành chính ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt về quy trình, thủ tục ban hành các văn bản này.
Để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành văn bản hành chính, TS. Đinh Văn Minh cho rằng, cần xây dựng Luật Ban hành và thực thi quyết định hành chính; hoàn thiện các quy định về quy trình ban hành văn bản hành chính; tăng cường tham vấn, tiếp thu ý kiến nhân dân, doanh nghiệp; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, theo dõi, ban hành văn bản; hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong việc ban hành và thực hiện văn bản hành chính...
Diệu Anh
