Nhà ở xã hội còn điểm nghẽn phát triển
Theo báo cáo từ Bộ Xây dựng , sau 3 năm triển khai đề án đầu tư, ít nhất một triệu căn nhà xã hội, đến nay cả nước đã có 692 dự án được triển khai với hơn 633.000 căn. Trong đó có 146 dự án hoàn thành với hơn 103.000 căn.
Riêng 7 tháng đầu năm nay, có gần 37.000 căn được hoàn thành, bằng 80% kết quả năm ngoái và gấp 7 lần năm 2022. Hiện có 402 dự án đã được chấp thuận chủ trương với hơn 400.000 căn, tương đương gần 60% mục tiêu đề ra đến năm 2030.
Nhiều địa phương như thành phố Hải Phòng, tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Nghệ An đã tích cực vào cuộc, đạt tỷ lệ cao so với chỉ tiêu đề ra. Tuy nhiên, một số địa phương chưa thực sự quan tâm đúng mức, dẫn đến chưa có dự án nào được khởi công hoặc có dự án khởi công nhưng tỷ lệ hoàn thành còn thấp.
Theo các chuyên gia từ Viện nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) nhận định thị trường nhà ở xã hội đang rơi vào nghịch lý "vừa thiếu vừa ế". Nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu của người thu nhập thấp, song nhiều dự án mở bán lại khó tiêu thụ do vướng ba điểm nghẽn lớn.
Nhiều địa phương chậm triển khai nhà ở xã hội.
Theo VARS IRE, điểm nghẽn đầu tiên nằm ở quỹ đất. Nhiều địa phương bố trí đất cho nhà ở xã hội ở khu vực xa trung tâm, hạ tầng thiếu đồng bộ, ít trường học, bệnh viện, nên dù giá thấp, dự án cũng khó hấp dẫn người mua. Việc thực hiện nghĩa vụ 20% quỹ đất tại các dự án thương mại, khu đô thị còn lỏng lẻo, khiến thị trường thiếu nguồn cung thực chất.
Thứ hai là khâu đánh giá nhu cầu chưa sát. Thống kê của VARS IRE cho thấy hàng triệu công nhân, lao động đô thị vẫn chưa có chỗ ở ổn định, nhưng một số dự án nhà ở xã hội khi chào bán lại ế khách. Nguyên nhân là thủ tục xét duyệt phức tạp, quy định ràng buộc khắt khe, trong khi vị trí dự án chưa phù hợp.
Ngoài ra, thị trường còn tồn tại hiện tượng đầu cơ, chuyển nhượng sai quy định. Một số người mua không phải để ở mà bán lại, làm méo mó thị trường và tước đi cơ hội của những người có nhu cầu thực.
Kiến nghị nhiều giải pháp
VARS IRE cho rằng, cơ quan quản lý cần nghiêm túc xem xét đánh giá và áp dụng chế tài kỷ luật với lãnh đạo một số địa phương chưa thực hiện đúng trách nhiệm trong việc phát triển nhà ở xã hội thời gian qua. Rà soát dự án thương mại từ 2 ha trở lên để làm rõ nghĩa vụ quỹ đất 20% cho nhà ở xã hội; nên giao đơn vị nghiên cứu độc lập khảo sát nhu cầu để tránh lệch pha cung - cầu, và điều chỉnh cơ chế quản lý linh hoạt, vừa minh bạch xét duyệt, vừa giúp chủ đầu tư tiếp cận đúng người có nhu cầu.
Đồng tình với nhận định này, Hiệp hội Bất động sản TPHCM cũng kiến nghị tối ưu hóa thủ tục hành chính trong triển khai và bán nhà ở xã hội, cần thay đổi tư duy phát triển. Nhà ở xã hội không thể chỉ dừng ở tiêu chí giá rẻ mà phải tính đến vị trí, chất lượng sống và tiện ích. Bài học từ hàng nghìn căn hộ tái định cư bỏ hoang nhiều năm qua là minh chứng rõ ràng nhất cho sự lãng phí này.
Để hoàn thành các mục tiêu đề ra, mới đây, công điện của Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã đưa ra một loạt chỉ đạo cụ thể, yêu cầu chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố tập trung triển khai khẩn trương các giải pháp then chốt.
Bộ Xây dựng nhấn mạnh yêu cầu các địa phương phải tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt hơn nữa, đồng thời bổ sung ngay chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội theo Quyết định 444 vào hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đi kèm với việc ưu tiên nguồn lực thực hiện. Việc thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh cũng được coi là nhiệm vụ cấp bách để trực tiếp kiểm tra, đôn đốc và tháo gỡ vướng mắc.
Đối với các dự án đang triển khai, đặc biệt là những dự án đăng ký hoàn thành trong năm nay, cần có sự rà soát, đôn đốc sát sao để đẩy nhanh tiến độ. Song song đó, các dự án mới, bao gồm cả việc triển khai nhà ở xã hội trên quỹ đất 20% của các dự án nhà ở thương mại, cần được thúc đẩy để sớm khởi công trong năm.
Công tác quản lý và khai thác hiệu quả quỹ đất cũng được đặc biệt lưu ý, yêu cầu các địa phương khẩn trương hoàn thành thủ tục đầu tư cho các khu đất đã quy hoạch, đồng thời rà soát, cập nhật, bổ sung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để đảm bảo bố trí đủ quỹ đất theo chỉ tiêu.
