Hoàn thiện pháp luật để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: VGP/Diệu Anh

Còn nhiều vướng mắc pháp luật liên quan đến KHCN 

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh khoa học, công nghệ (KHCN) đóng một vai trò quan trọng trong phát triển nền kinh tế quốc gia. Ứng dụng KHCN có một vai trò đặc biệt quan trọng, nhưng làm sao để phát triển KHCN thì vấn đề về hoàn thiện pháp luật cần được coi trọng.

"Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số quốc gia đã xác định phải hoàn thiện thể chế để phát triển KHCN và đưa thể chế phát triển khoa học, công nghệ thành yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; đồng thời Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã khẳng định pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật là "đột phá của đột phá", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nêu rõ.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú, thời gian qua tất cả các cơ quan Bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp đã có rất nhiều nỗ lực để có thể đóng góp, xây dựng hoàn thiện pháp luật liên quan đến nghiên cứu KHCN&ĐMST...Tuy nhiên, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số đánh giá là việc chúng ta đang làm cũng có rất nhiều nỗ lực nhưng hiệu quả chưa cao.

Thứ trưởng cho biết, trong báo cáo tình tình triển khai thực Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị trong 5 tháng đầu năm 2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số nêu rõ: Việc xây dựng, ban hành thể chế, chính sách còn những hạn chế, thách thức như chất lượng sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều thách thức trong việc bảo đảm tháo gỡ hoàn toàn rào cản thể chế; sự phối hợp giữa các Bộ, cơ quan trong xây dựng luật còn chưa hiệu quả; số lượng văn bản, chính sách cần hoàn thiện còn lớn; các luật liên quan đến KHCN&ĐMST và chuyển đổi số có nguy cơ thiếu liên thông, tương thích với Luật NSNN, Luật Đấu thầu, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân,... và các văn bản hướng dẫn thi hành, nếu không kịp thời phối hợp để giải quyết sẽ dẫn đến việc đăng ký, giải ngân và quyết toán kinh phí gặp khó khăn;

Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số còn một số điểm cần tiếp tục làm rõ về quy định khai thác dữ liệu, quy định đầy đủ về quyền sở hữu trí tuệ đối với phần mềm, cơ sở dữ liệu, thuật toán; trong khi chờ sửa đổi Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thì cơ chế quản lý hoạt động KHCN&ĐMST vẫn chưa có gì thay đổi, thủ tục giấy tờ vẫn rườm rà; quy trình triển khai các nhiệm vụ còn phức tạp…

Do đó, Hội thảo tổ chức nhằm rà soát lại những vướng mắc để báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số. Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú mong muốn qua hội thảo các đại biểu đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, đánh giá, thảo luận để Bộ Tư pháp ghi nhận phối hợp Bộ KHCN hoàn thiện báo cáo liên quan đến việc hoàn thiện luật KHCN&ĐMST.

Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: VGP/Diệu Anh

Tiếp tục rà soát văn bản QPPL để kịp thời tháo gỡ các "điểm nghẽn"

Báo cáo tóm tắt về kết quả bước đầu về rà soát văn bản QPPL để kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn, phục vụ hoạt động phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số, bà Nguyễn Thị Thu Hòe, Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính, Bộ Tư pháp cho biết, báo cáo chỉ ra hai nhóm vướng mắc, đó là nhóm đã có phương án xử lý và nhóm chưa có phương án xử lý.

Đối với nhóm đã có phương án xử lý, có 9 vấn đề. Các vấn đề này đã được đưa vào Luật Khoa học công nghệ, mặc dù chưa có quy định trong pháp luật Việt Nam nhưng đang được đưa vào Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và Luật Công nghiệp công nghệ số.

Ngoài ra, nhóm này còn liên quan đến 7 luật vướng mắc và đang được sửa đổi bổ sung như: Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015; Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Luật Ngân sách nhà nước năm 2015; Luật Đấu thầu năm 2023; Bộ luật Hình sự; Luật Đầu tư công năm 2024; Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013

Còn về nhóm chưa có phương án xử lý có 9 vấn đề được chia làm hai loại: loại chưa có quy định của pháp luật, hiện có 1 vấn đề (chưa có quy định về việc miễn bảo lãnh tạm ứng cho trường hợp có tính đặc thù) và loại đã có quy định của pháp luật nhưng có vướng mắc và chưa có phương án xử lý là có 8 vấn đề gồm: Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 chưa quy định cụ thể thời gian (kể từ khi phát hiện hành vi phá hoại hoặc sự cố an toàn thông tin mạng; thời gian sớm nhất là bao lâu), trình tự, thủ tục xử lý sự cố an toàn thông tin mạng, dẫn đến việc xử lý sự cố còn chậm trễ, thiếu hiệu quả.

Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 không nêu cụ thể "mạng điện tử" được sử dụng để cung cấp thông tin theo yêu cầu nhằm đảm bảo quyền được tiếp cận thông tin của công dân và tránh trường hợp vi phạm của cơ quan nhà nước khi cung cấp thông tin. Do đó đề xuất sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có vướng mắc, đề nghị Đề nghị sửa đổi về việc niêm yết theo một hình thức tại trang thông tin điện tử để phù hợp với việc chuyển đổi số

Ngoài ra, còn một số vướng mắc về Luật Báo chí năm 2016; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016; Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017; Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017; Luật Bảo vệ bí mật nhà nước.

Tại hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ thêm về những vướng mắc, bất cập và đề xuất hướng xử lý cho các vấn đề như: Cần bổ sung các quy định về ĐMST, các cơ chế hỗ trợ cho hoạt động ĐMST, đặc biệt là trong doanh nghiệp để thúc đẩy ứng dụng tri thức mới, công nghệ mới do KHCN tạo ra để hình thành ý tưởng, giải pháp mới; bổ sung điều khoản riêng quy định về chuyển giao công nghệ số, phần mềm, trí tuệ nhân tạo, blockchain...; Làm rõ quy trình chuyển giao, định giá và quyền sở hữu trí tuệ đối với công nghệ số, dữ liệu và phần mềm;….

Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương cho biết, về pháp luật thương mại điện tử, hiện nay Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ để đưa nội dung xây dựng luật vào chương trình luật pháp trình Quốc hội năm 2025 và Bộ đã họp các Tổ soạn thảo để khẩn trương đưa nội dung này vào thực tiễn.

Liên quan đến nội dung về Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đây là nội dung thuộc nhóm vướng mắc mà chưa có phương án xử lý (vướng mắc về quy định hợp đồng mẫu, cơ chế chính sách thông tin về người tiêu dùng,…)

Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Nguyễn Công Anh cho biết, bên cạnh Luật KHCN sắp được ban hành thì Luật Thủ đô về phát triển KHCN cũng rất đổi mới, đề ra nhiều vấn đề liên quan đến các quỹ để phát triển KHCN, các trung tâm ĐMST. Luật Thủ đô có đề cập đến Trung tâm đổi mới sáng tạo và Hà Nội đang nghiên cứu ban hành một Nghị quyết, HĐND cho phép UBND Thành phố thành lập Trung tâm ĐMST, đồng thời có chức năng là sàn giao dịch công nghệ kết nối các nhà khoa học với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, TP. Hà Nội đang vướng mắc về mô hình hoạt động của Trung tâm sẽ theo mô hình như đơn vị sự nghiệp hay hoạt động như một doanh nghiệp. Do đó cũng mong muốn có những ý kiến để Hà Nội có một Trung tâm ĐMST, quốc gia, với ý nghĩa không chỉ là một đơn vị kinh doanh mà sẽ là một môi trường phát triển KHCN, lấy đó làm động lực phát triển kinh tế cho Hà Nội và cả quốc gia.

Diệu Anh