Đà Nẵng kỳ vọng biến dược liệu thành “vàng xanh” nhờ khoa học

Hơn 1.000 loài dược liệu và bài toán khó của Đà Nẵng

Ngày 13/11, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Đà Nẵng phối hợp Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng (UED) tổ chức Diễn đàn Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo Nông nghiệp - Dược liệu 2025, thu hút gần 500 đại biểu gồm nhà khoa học, doanh nghiệp, quỹ đầu tư, startup.

Phó chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Hồ Quang Bửu nhấn mạnh yêu cầu nối ba mắt xích nghiên cứu – ứng dụng – thương mại hóa để dược liệu thật sự trở thành “vàng xanh” của thành phố.

Ông Hồ Quang Bửu, Phó chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng cho biết, thành phố đang sở hữu nguồn dược liệu quý hiếm, từ đẳng sâm, ba kích, lan kim tuyến đến "quốc bảo" Sâm Ngọc Linh. Nhưng có tài nguyên không đồng nghĩa sẽ có giá trị. Muốn khai thác hiệu quả, Đà Nẵng phải nối được ba mắt xích: nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa. Diễn đàn lần này là dịp để nhìn thẳng vào những điểm nghẽn, nhất là chế biến sâu, sở hữu trí tuệ và thị trường.

Thành phố cam kết đồng hành để kết quả nghiên cứu nhanh chóng đi vào thực tiễn, trở thành sản phẩm có thương hiệu, tạo sinh kế bền vững và đóng góp cho chiến lược tăng trưởng xanh.

Trong khi đó, TS. Vũ Thị Bích Hậu, Sở Nông nghiệp và Môi trường Tp.Đà Nẵng, chia sẻ, Đà Nẵng có hơn 11.800 km² diện tích tự nhiên, đa dạng từ miền núi đến ven biển, tạo môi trường cho hơn 1.000 loài thực vật làm thuốc sinh trưởng.

Đặc biệt, vùng núi Tây Nam giáp Nam Trà My và Trà Linh có điều kiện sinh thái tương đồng vùng nguyên sản của Sâm Ngọc Linh, mở ra cơ hội phát triển vùng trồng mở rộng cho loại dược liệu có giá trị hàng đầu Việt Nam.

TS Vũ Thị Bích Hậu chia sẻ về tiềm năng hơn 1.000 loài dược liệu tại Đà Nẵng.

Dược liệu, đặc biệt Sâm Ngọc Linh, không chỉ là tài nguyên mà còn là ngành chiến lược khi kết hợp được khoa học, kinh tế và văn hóa. Khi ứng dụng công nghệ, chuẩn hóa quy trình và xây dựng thương hiệu, mỗi sản phẩm dược liệu không chỉ là hàng hóa mà còn là câu chuyện về tri thức bản địa.

Tại Đà Nẵng, Trại Sâm Tắk Ngo đang trồng thử nghiệm nhiều loài dược liệu để tiến tới hình thành ngân hàng gen và vùng di thực. Song song đó, thành phố đang xây dựng "Chương trình nghiên cứu, ứng dụng KH&CN phát triển Sâm Ngọc Linh và dược liệu giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn 2045". Đây là chiến lược dài hơi để có hệ sinh thái R&D và thương mại hóa bài bản.

Khu vực doanh nghiệp cũng đã bước vào cuộc chơi. Hơn 10 doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh dược liệu đang hoạt động, cho ra đời các sản phẩm như trà túi lọc, viên ngậm, cao tinh chất, rượu sâm, mỹ phẩm thiên nhiên… Một số đơn vị đầu tư công nghệ chiết xuất CO₂ siêu tới hạn, sấy lạnh, nano hóa hoạt chất để tăng giá trị sản phẩm.

Trong chương trình OCOP, đến tháng 8/2025, Đà Nẵng có hơn 550 sản phẩm đạt chuẩn 3 sao trở lên, trong đó có 33 sản phẩm thuộc nhóm thảo dược. Các lễ hội, hội chợ sâm và nông sản đã trở thành cầu nối giúp sản phẩm tiếp cận người tiêu dùng và nhà đầu tư.

Tuy nhiên, theo TS. Bích Hậu, ngành dược liệu vẫn đối mặt loạt thách thức sản xuất nhỏ lẻ, thiếu cơ chế cho thuê môi trường rừng để trồng dược liệu; dữ liệu vùng trồng và truy xuất nguồn gốc chưa thống nhất; liên kết Nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân còn rời rạc; thương hiệu Sâm Ngọc Linh chưa vươn mạnh ra thị trường quốc tế; nguồn nhân lực trẻ am hiểu công nghệ sinh học còn thiếu.

"Không tháo gỡ sớm các nút thắt về thể chế, dữ liệu và thị trường, chúng ta khó biến dược liệu thành ngành kinh tế mũi nhọn", bà nói.

Dược liệu Đà Nẵng tìm đường bứt phá nhờ bắt tay giữa khoa học và thị trường

Không chỉ có doanh nghiệp, khu vực đại học cũng đang "lên dây cót" cho vai trò mới. Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm – ĐH Đà Nẵng Võ Văn Minh cho biết trường đặt mục tiêu đến năm 2030 nằm trong nhóm ba cơ sở hàng đầu cả nước về đào tạo, nghiên cứu khoa học cơ bản và giáo dục. Đến năm 2045, trường hướng tới đại học bền vững, đổi mới sáng tạo.

Ông Võ Văn Minh chia sẻ về Không gian Sáng tạo UED. Tại đây, các dự án có thể thử nghiệm công nghệ mới, hoàn thiện sản phẩm mẫu với chi phí thấp hơn, rút ngắn chặng đường từ phòng lab đến thị trường.

Không gian Sáng tạo UED được xây dựng như một hệ sinh thái mở, nơi giảng viên, nhà khoa học và sinh viên có thể cùng nhau biến ý tưởng thành sản phẩm. Đây không chỉ là nơi trưng bày mà còn là nơi ươm tạo, thử nghiệm và kết nối với doanh nghiệp.

Không gian này gồm 4 khu kết nối doanh nghiệp, trưng bày STEAM, trưng bày sâm, dược liệu và hệ thống phòng thí nghiệm sinh học, hóa học, vật lý. Tại đây, các dự án có thể thử nghiệm công nghệ mới, hoàn thiện sản phẩm mẫu với chi phí thấp hơn, rút ngắn chặng đường từ phòng lab đến thị trường.

Bên cạnh đó, ông Lê Nhật Quang, Phó giám đốc Khu công nghệ phần mềm ĐHQG TP.HCM, Giám đốc Trung tâm khởi nghiệp ĐMST ĐHQG-HCM (IEC), cho rằng thế giới đang chuyển từ mô hình đổi mới sáng tạo tuyến tính sang lặp lại, từ "đóng" sang "mở", từ đổi mới dựa trên công nghệ sang xây dựng hệ sinh thái giải quyết vấn đề. Trong bối cảnh ấy, đại học phải trở thành "nút kết nối tri thức".

Phó chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng trao đổi với đại diện doanh nghiệp về chuỗi chế biến sâu dược liệu.

Đại học không chỉ đào tạo mà còn là vườn ươm doanh nghiệp công nghệ. Khi đại học làm tốt vai trò cầu nối giữa tri thức và thị trường, năng lực đổi mới sáng tạo của địa phương sẽ tăng lên rất nhanh, ông nói.

Ông đề xuất Đà Nẵng đầu tư mạnh hơn cho hạ tầng đổi mới sáng tạo, tạo quỹ hạt giống nội bộ, phát triển các không gian makerspace, vườn ươm, phòng lab liên ngành. Các trường nên lồng ghép khởi nghiệp vào môn học, triển khai học theo dự án và thúc đẩy hợp tác giữa nhà khoa học, doanh nhân, chính quyền.

Doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm dược liệu chế biến sâu như trà, viên ngậm, cao tinh chất.

Tại diễn đàn, nhiều chuyên gia kiến nghị Đà Nẵng cần thành lập Trung tâm R&D và kiểm định dược liệu miền Trung; xây dựng nền tảng dữ liệu số vùng trồng; phát triển chuỗi chế biến sâu đạt chuẩn quốc tế; huy động tài chính xanh và đầu tư tư nhân; đồng thời quảng bá mạnh thương hiệu "Sâm Ngọc Linh – Quốc bảo Việt Nam" thông qua du lịch sinh thái và trải nghiệm văn hóa.

TS. Bích Hậu cho rằng, nông nghiệp và dược liệu công nghệ cao là không gian đổi mới sáng tạo mới của Đà Nẵng. Khi nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân cùng chia sẻ dữ liệu và cùng thiết kế chuỗi giá trị, mỗi nghiên cứu sẽ không còn nằm trên giấy mà trở thành sản phẩm, sinh kế và niềm tự hào.