Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm lưu vực sông, môi trường không khí - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, ô nhiễm môi trường, đặc biệt là không khí tại các đô thị lớn, đã trở thành vấn đề kéo dài nhiều năm, gây bức xúc trong dư luận và đòi hỏi giải pháp căn cơ, đồng bộ.
Theo Phó Thủ tướng, một mặt, người dân đồng tình, chia sẻ bức xúc về tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng, mặt khác, cũng đặt câu hỏi về tính hiệu quả khi nhiều biện pháp mới chỉ dừng lại trên giấy, chưa đi vào thực tế. Thực tế cho thấy, ô nhiễm vẫn tăng theo từng năm và tỷ lệ thuận với quá trình tăng trưởng kinh tế, phản ánh một mô hình phát triển chưa bảo đảm chất lượng môi trường.
"Mong muốn của người dân về môi trường trong lành là chính đáng. Tuy nhiên, cách giải quyết của Nhà nước phải bài bản, có kế hoạch, chính sách, lộ trình và từng bước đi phù hợp, để vừa xử lý ô nhiễm, vừa không gây tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế và lợi ích chính đáng của người dân", Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng đề nghị các cơ quan liên quan bám sát quy định pháp luật khi xây dựng kế hoạch hành động khắc phục ô nhiễm môi trường nước, không khí, bao gồm luật pháp, thanh tra, kiểm tra, giám sát, chính sách.
Để bảo đảm khả thi, kế hoạch phải cụ thể, rõ ràng về mục tiêu, lộ trình, trách nhiệm từng bộ ngành, địa phương và đơn vị liên quan: Nông nghiệp và Môi trường, Xây dựng, Tài chính, Công an, các cơ quan thanh tra, giám sát, truyền thông... Kết quả phải được đánh giá hằng năm và báo cáo Chính phủ.
Kế hoạch hành động giai đoạn 2026 – 2030 sẽ là bước chuyển quan trọng để tập trung khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Sau năm 2030, lĩnh vực môi trường phải được tính ngay trong bài toán phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
"Khi môi trường đã trong lành, tư duy phát triển sẽ thay đổi, môi trường sẽ trở thành trụ cột cùng với kinh tế và xã hội", Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng cho rằng, TP. Hà Nội và TPHCM, hai đô thị chịu áp lực ô nhiễm lớn nhất, cần được chọn làm điểm để xây dựng kế hoạch xử lý ô nhiễm không khí và nước. Kế hoạch này phải dựa trên ý kiến chuyên môn của các bộ, ngành, nhà khoa học, tổ chức y tế, doanh nghiệp và đặc biệt là sự ủng hộ của người dân.
Xây dựng nhiều lộ trình, quy chuẩn kiểm soát chất lượng không khí
Báo cáo Phó Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, thời gian qua, Bộ đã xây dựng, hoàn thiện dự thảo lộ trình kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đường bộ, quy chuẩn khí thải mô tô, xe máy.
Trong công tác quan trắc không khí, Bộ đã lắp đặt thêm 32 thiết bị cảm biến tại Hà Nội tính đến cuối tháng 8/2025, dự kiến lắp thêm 60–70 điểm trước ngày 15/9. Hệ thống này, kết hợp cùng các trạm đo cố định, sẽ tạo thành mạng lưới quan trắc bụi mịn và chất lượng không khí, phục vụ cảnh báo và nghiên cứu. Bộ cũng phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam đưa thông tin về chất lượng không khí của 6 thành phố lớn trong bản tin thời sự, sắp tới sẽ bổ sung đồ họa, dự báo để người dân kịp thời điều chỉnh sinh hoạt, sản xuất.
Về xử lý ô nhiễm các dòng sông, Bộ đang tập trung điều tra, đánh giá và thí điểm phục hồi nguồn nước cạn kiệt tại sông Nhuệ - Đáy và sông Ngũ Huyện Khê, ban hành quy trình vận hành công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải, xây dựng cơ sở dữ liệu chung với Hà Nội và TPHCM về nguồn thải từ sản xuất, kinh doanh có lưu lượng từ 200m³/ngày đêm trở lên.
Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai đánh giá sức chịu tải sông Cầu, Đồng Nai nhằm phục vụ kế hoạch quản lý chất lượng nước mặt. Dự kiến cuối năm 2025, Bộ sẽ trình Thủ tướng ban hành kế hoạch bảo vệ môi trường các lưu vực sông. Công tác thanh tra, kiểm tra cũng được đẩy mạnh tại lưu vực Nhuệ - Đáy và Đồng Nai, phát hiện và xử phạt nhiều vi phạm.
Tuy nhiên, quá trình xây dựng chính sách kiểm soát khí thải còn phức tạp vì liên quan đến hàng chục triệu người dân và doanh nghiệp vận tải; mạng lưới cảm biến giá rẻ dễ triển khai nhưng độ chính xác kém so với trạm chuyên nghiệp.
Việc phục hồi nguồn nước sông cần dữ liệu đa ngành và phối hợp nhiều tỉnh, thành. Hệ thống công trình thủy lợi đã xuống cấp, đòi hỏi nguồn vốn lớn để nạo vét, nâng cấp. Hoạt động đánh giá sức chịu tải và hạn ngạch xả thải có thể tác động đến hoạt động doanh nghiệp, cần quá trình tham vấn kỹ lưỡng.
Kiến nghị thành lập Ban chỉ đạo liên vùng
Tại cuộc họp, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Trọng Đông cho biết, Thành phố đã triển khai nhiều giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí và nước, tập trung vào giao thông xanh, mở rộng xe buýt điện, phát triển tàu điện, thiết lập vùng phát thải thấp, hạn chế phương tiện cá nhân tại vành đai 1, 2, 3. Hà Nội cũng siết chặt vận chuyển vật liệu xây dựng, đầu tư thiết bị rửa đường, hút bụi, phun sương dập bụi và bổ sung trạm quan trắc hiện đại. Thành phố kiến nghị thành lập Ban chỉ đạo liên vùng vì ô nhiễm không khí chịu tác động từ các tỉnh lân cận.
Về nước thải, Hà Nội đã vận hành 6 nhà máy, trong đó có Nhà máy Yên Xá 270.000 m³/ngày đêm, xử lý 50–55% nước thải sinh hoạt, thu gom toàn bộ 243 cửa xả ra sông Tô Lịch. Năm 2026, Thành phố hoàn thành thu gom nước thải sông Lừ, sông Sét, sông Kim Ngưu; riêng hai bờ sông Tô Lịch sẽ được cải tạo theo hình thức đối tác công tư (PPP).
Các đại biểu phát biểu tại cuộc họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Minh Thạnh cho biết ô nhiễm không khí chủ yếu từ giao thông, công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp và sinh hoạt, trong đó giao thông đường bộ là lớn nhất.
Thành phố tập trung phát triển vành đai, hành lang xanh, di dời cơ sở ô nhiễm khỏi nội đô, đầu tư hạ tầng, hệ thống quan trắc, áp dụng quy chuẩn khí thải, chuyển đổi xe buýt điện từ 2025, giám sát 89 nguồn thải lớn. Đồng thời, vận động người dân giảm xe cá nhân, phát triển trạm sạc, xây dựng lộ trình đến 2028; dự kiến trình HĐND chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện tháng 9.
Ghi nhận TP. Hà Nội, TPHCM chủ động triển khai các chương trình, kế hoạch xử lý ô nhiễm không khí, môi trường nước, Phó Thủ tướng nhấn mạnh Chính phủ rất quan tâm đến cơ chế, chính sách vượt thẩm quyền địa phương. Hai thành phố rà soát kế hoạch chi tiết, toàn diện, xác định rõ những vấn đề cần Chính phủ, Quốc hội, các bộ ngành tham gia; đồng thời bảo đảm chính sách đi trước để tạo niềm tin cho người dân.
Cơ hội vàng để thực hiện các giải pháp bảo vệ môi trường
Về phía các bộ ngành, đại diện Bộ Công Thương cho biết đã rà soát các khu công nghiệp có nguy cơ ô nhiễm, xây dựng kế hoạch quản lý môi trường, thúc đẩy công nghiệp xanh, đồng thời phối hợp EVN xây dựng quy chuẩn an toàn cho trạm sạc điện. Bộ Xây dựng thông tin đã tích hợp yêu cầu hạ tầng xanh, phương tiện điện vào quy hoạch đô thị, ban hành quy chuẩn cho xe buýt điện và bãi đỗ xe có trạm sạc.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương, ngành Y tế đã nghiên cứu tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe, ban hành khuyến cáo cho các Sở Y tế nhưng còn hạn chế về nghiên cứu trong nước. Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Chu Hồi kiến nghị phải xử lý triệt để tình trạng đốt rơm rạ, rác thải sinh hoạt, bụi từ xây dựng và vận tải.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Công Thương sớm ban hành quy chuẩn trạm sạc điện trước 15/10/2025; đồng thời giao Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Công Thương rà soát, ban hành quy chuẩn an toàn phòng cháy chữa cháy cho hệ thống trạm sạc điện.
Bộ Xây dựng phối hợp Hà Nội, TPHCM xây dựng lộ trình phát triển giao thông công cộng trình Chính phủ tháng 10/2025. Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố, chia sẻ dữ liệu quan trắc cho Bộ Y tế phục vụ nghiên cứu.
Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành bám sát tinh thần Chỉ thị 20 /CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, đẩy nhanh tiến độ xây dựng quy chuẩn, kế hoạch, đặc biệt với các nội dung liên quan trạm sạc điện, giao thông công cộng và xử lý nước thải.
"Nếu chỉ dựa vào một địa phương như Hà Nội thì khó có thể giải quyết triệt để, do vậy cần sự phối hợp đồng bộ từ trung ương đến địa phương và giữa các vùng, nhằm từng bước cải thiện môi trường sống cho người dân", Phó Thủ tướng nói.
Lãnh đạo một số cơ quan truyền thông (Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam) khẳng định sự cần thiết nâng cao truyền thông về môi trường và sức khỏe, đặc biệt ô nhiễm không khí, nước, nhằm cảnh báo và thay đổi hành vi người dân; đồng thời xây dựng hệ thống chỉ số, xếp hạng địa phương để vừa tuyên truyền, vừa tạo cơ chế cạnh tranh quản lý.
Ý kiến từ các chuyên gia cho rằng các công nghệ hiện đã sẵn sàng đối với việc xử lý ô nhiễm không khí, môi trường nước, vấn đề là phải có lộ trình, chính sách hỗ trợ và khuyến khích người dân, doanh nghiệp tư nhân tham gia.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế môi trường nhấn mạnh, công nghệ hiện tại đã sẵn sàng, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đủ điều kiện hành lang pháp lý, cộng với áp lực xã hội và nhận thức người dân đang cao, là cơ hội vàng để thực hiện các giải pháp môi trường bền vững, thúc đẩy kinh tế môi trường. Trong đó, Nhà nước giữ vai trò quản lý, thanh tra, kiểm tra, quy hoạch hạ tầng, còn tư nhân đầu tư, vận hành và khai thác dịch vụ xử lý ô nhiễm, thu phí hợp lý, đảm bảo tính hiệu quả.
"Địa phương làm được thì cả nước mới thành công"
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, đồng thời là trọng tâm trong phát triển kinh tế – xã hội - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, đồng thời là trọng tâm trong phát triển kinh tế – xã hội. Trong các báo cáo, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV sắp tới, kinh tế, xã hội và môi trường sẽ được đặt ngang hàng. Vì vậy, giải quyết ô nhiễm môi trường là ưu tiên cấp bách, đòi hỏi phải có kế hoạch toàn diện, chính sách hỗ trợ, công cụ kinh tế, công nghệ hiện đại và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương. Đây là cơ hội để Việt Nam hướng tới kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và bảo vệ sức khỏe người dân.
Để thực hiện mục tiêu này, Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kế hoạch toàn diện, xử lý ô nhiễm không khí, nước và chất thải rắn, nhưng bắt đầu từ các đô thị trọng điểm như Hà Nội và TPHCM để đảm bảo tính khả thi. "Địa phương làm được thì cả nước mới thành công", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Theo đó, các kế hoạch phải có lộ trình rõ ràng, bắt đầu từ các thành phố lớn như Hà Nội và TPHCM để thử nghiệm, sau đó nhân rộng ra các địa phương khác. Việc đo lường tác động đến sức khỏe người dân sẽ được thực hiện định kỳ, dựa trên các quy chuẩn cao, không hạ thấp tiêu chuẩn môi trường. Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Người Việt Nam cần được thở không khí sạch, sống trong môi trường an toàn và phát triển."
"Môi trường là nhiệm vụ của địa phương, Trung ương hỗ trợ, hướng dẫn và cam kết tiến độ. Khi địa phương thực hiện tốt, hiệu quả sẽ lan tỏa ra toàn quốc", Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương xác định đầy đủ các nguồn ô nhiễm chính gồm giao thông, dân sinh, nông nghiệp, xây dựng, nhà máy xử lý chất thải rắn, khu công nghiệp, làng nghề và các nguồn liên tỉnh như nhà máy nhiệt điện, xi măng. Các địa phương cần xây dựng kế hoạch đồng bộ, báo cáo Chính phủ trước khi phê duyệt.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ rà soát toàn bộ quy chuẩn môi trường hiện hành đối với không khí, nước, đất… tham khảo các tiêu chuẩn của quốc tế mức giới hạn ô nhiễm không khí hoặc nước của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các nước tiên tiến như Hàn Quốc, Nhật Bản, Bắc Âu; thiết lập hệ thống quan trắc hiện đại, kết hợp trí tuệ nhân tạo, sẽ theo dõi và cung cấp dữ liệu liên tục về chất lượng không khí và nước cho người dân, các nhà nghiên cứu và Bộ Y tế.
Các bộ Xây dựng, Công Thương phối hợp chặt chẽ với địa phương trong quy hoạch phát triển hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm tàu điện ngầm, tàu điện trên cao, xe buýt năng lượng sạch; ban hành tiêu chuẩn an toàn cho trạm sạc điện công cộng và chung cư, đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy. Đồng thời, nghiên cứu áp dụng công cụ kinh tế thay vì hành chính trong quản lý hoạt động các phương tiện giao thông không đáp ứng quy chuẩn môi trường, hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng và triển khai cơ chế, chính sách về xử lý phụ phẩm nông nghiệp, áp dụng công nghệ sinh học hoặc tái chế phát điện sinh khối. Chính sách phải đảm bảo lợi ích cho nông dân, khuyến khích thu gom và chuyển đổi. Các tổ chức, cá nhân cố tình xả thải, gây ô nhiễm nghiêm trọng phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Đối với lĩnh vực xây dựng và công nghiệp, Phó Thủ tướng yêu cầu phải có hệ thống kiểm soát khí thải, bụi và tiếng ồn từ các công trình xây dựng, quy định rõ trách nhiệm giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Việc vận chuyển vật liệu xây dựng trong nội đô phải được kiểm soát chặt chẽ để hạn chế ô nhiễm. Đồng thời, các khu công nghiệp và làng nghề phải được quy hoạch lại, vừa giảm phát thải, vừa có lộ trình di dời hợp lý.
Phó Thủ tướng lưu ý vấn đề xử lý ô nhiễm liên tỉnh và xuyên biên giới, và yêu cầu lập danh sách nguồn ô nhiễm, xây dựng lộ trình chuyển đổi công nghệ, áp dụng quy chuẩn môi trường - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Ngoài ra, Phó Thủ tướng đề nghị phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương, đặc biệt là Hà Nội, TPHCM với các tỉnh lân cận trong xây dựng kế hoạch đồng bộ, đảm bảo hiệu quả đầu tư và quản lý môi trường liên vùng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ hướng dẫn, giám sát tiến độ, đảm bảo các biện pháp được thực hiện bài bản, với các mốc kiểm tra và báo cáo định kỳ lên Chính phủ.
Phó Thủ tướng cũng lưu ý vấn đề xử lý ô nhiễm liên tỉnh và xuyên biên giới, và yêu cầu lập danh sách nguồn ô nhiễm, xây dựng lộ trình chuyển đổi công nghệ, áp dụng quy chuẩn môi trường. Việc xử lý ô nhiễm môi trường nước cần được triển khai từ lưu vực sông và các nguồn nước cụ thể, thay vì triển khai dàn trải trên toàn quốc.
"Chúng ta phải vận động được sự tham gia của nhân dân, để người dân ủng hộ các chính sách, đồng thời tránh những xung đột và nhận thức chưa đầy đủ", Phó Thủ tướng nói và đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các cơ quan truyền thông chủ lực xây dựng kế hoạch truyền thông khoa học, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nghiên cứu các tiêu chuẩn về môi trường và sức khỏe của WHO, đồng thời giải thích rõ cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước. Mục tiêu là đảm bảo các chủ trương, chính sách bảo vệ môi trường phù hợp với lợi ích và sinh kế của người dân, tránh cách tiếp cận bị động hay lúng túng.
Minh Khôi
