Giữa xu hướng thế giới nghiêng về cấm buôn bán thịt chó, mèo, Hà Nội chọn hướng tiếp cận mềm, kết hợp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, nâng cao nhận thức và bảo đảm sinh kế cho người dân.
Hỗ trợ sinh kế bền vững
Bệnh dại từ lâu đã được xem là mối nguy hiểm đối với cộng đồng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh dại gây tử vong cho khoảng 59 nghìn người mỗi năm trên toàn cầu, trong đó 95% ca lây truyền qua vết cắn của chó.
Ở Việt Nam, dù đã giảm mạnh so với giai đoạn những năm 1990, nhưng số ca tử vong do bệnh dại vẫn dao động 50 - 80 ca mỗi năm. Riêng năm 2024, Bộ Y tế ghi nhận 64 ca tử vong, trong đó hơn 90% liên quan đến chó thả rông hoặc chưa tiêm phòng.
Hoạt động giết mổ, buôn bán và tiêu thụ thịt chó mèo ở Việt Nam từ lâu tồn tại song hành với những tranh cãi. Với một số người, đây là một phần của tập quán ẩm thực lâu đời nhưng với nhiều người khác, đó là hành vi đi ngược tinh thần nhân đạo và tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh. Trên thế giới, xu hướng chung đang hướng tới cấm hoặc siết chặt hoạt động này: Hàn Quốc đã thông qua luật cấm hoàn toàn vào tháng 1/2024, còn Thái Lan đã thực hiện từ năm 2014.
Thay vì áp đặt một lệnh cấm đột ngột, Hà Nội chọn cách tiếp cận “chuyển đổi mềm”, tạo điều kiện để các hộ kinh doanh thích nghi từng bước. Họ sẽ được tư vấn, hỗ trợ vay vốn, đào tạo nghề mới và kết nối với những mô hình kinh doanh an toàn, bền vững hơn như chế biến thực phẩm sẵn, kinh doanh nông sản hữu cơ hoặc dịch vụ chăm sóc thú cưng.
Thách thức và kỳ vọng đổi mới
Bà Bùi Duyên, Giám đốc Chương trình Truyền thông thay đổi hành vi hướng tới phát triển bền vững Việt Nam, khẳng định: “Chúng tôi không chỉ muốn bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn giúp người dân có lối ra về kinh tế. Khi nhận thức thay đổi và sinh kế mới được đảm bảo, quá trình chuyển đổi sẽ diễn ra nhẹ nhàng, giảm thiểu nguy cơ đứt gãy thu nhập”.
Sự chuyển đổi này nhận được sự đồng hành của nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có Soi Dog Foundation - đơn vị nổi tiếng ở châu Á với các chiến dịch cứu trợ động vật và phòng chống bệnh dại.
Theo kế hoạch, giai đoạn thí điểm của Hà Nội sẽ kéo dài 18 tháng, tập trung vào các phường có tỷ lệ chó mèo thả rông cao và nhiều cơ sở kinh doanh thịt chó mèo. Hà Nội sẽ đồng bộ triển khai các biện pháp: Quản lý đàn chó mèo thông qua thống kê, gắn thẻ, tiêm phòng dại và triệt sản;
Nâng cao năng lực cán bộ thú y trong việc bắt giữ và xử lý chó mèo vô chủ; Tổ chức truyền thông cộng đồng bằng hội thảo, tài liệu, chương trình truyền hình để nâng cao nhận thức về bệnh dại và lợi ích của việc chuyển đổi; Hỗ trợ vốn, tư vấn nghề và kết nối thị trường để các hộ kinh doanh có thể chuyển sang ngành nghề bền vững hơn, bảo đảm sinh kế lâu dài.
Chị Trần Thị Lệ (chủ một quán thịt chó lâu năm ở phường Hà Đông) chia sẻ: “Ban đầu tôi lo lắm, vì đây là nghề của gia đình hơn chục năm nay. Nhưng được cán bộ thú y giải thích về nguy cơ bệnh dại, rồi họ giới thiệu cho tôi mô hình bán đồ ăn nhanh khác, tôi cũng đang cân nhắc”.
Dự án của Hà Nội cũng gắn liền với Chiến lược quốc gia loại bỏ tử vong do bệnh dại ở người vào năm 2030 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề ra, trong đó mục tiêu là tiêm phòng dại cho ít nhất 70% đàn chó mèo mỗi năm, đồng thời kiểm soát buôn bán và vận chuyển động vật nguy cơ cao.
Thực tế, việc triển khai một dự án chạm tới cả thói quen tiêu dùng, sinh kế và nhận thức cộng đồng chắc chắn không dễ. Thách thức lớn nhất sẽ là thay đổi những tập quán đã ăn sâu và thuyết phục các hộ kinh doanh rời bỏ nghề cũ. Tuy nhiên, nếu sự hỗ trợ được thực hiện đồng bộ: Vốn, kỹ thuật, truyền thông… thì Hà Nội hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng vào kết quả tích cực. Thành công sẽ không chỉ giúp giảm nguy cơ bệnh dại, mà còn góp phần hình thành hình ảnh một đô thị hiện đại, thân thiện với động vật và đặt sức khỏe cộng đồng lên hàng đầu.
