KTS Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam
Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5/2025 của Thủ tướng Phạm Minh Chính về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng đã cụ thể hóa nhiều chỉ đạo mà người đứng đầu Chính phủ đưa ra trong phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5 năm 2025.
Đáng lưu ý, chủ trương cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị một lần nữa được đề cập.
Điều này chứng tỏ quyết tâm rất lớn của Chính phủ trong việc giảm thiểu những thủ tục liên quan mật thiết tới đời sống người dân nhưng lại là điểm nghẽn có thể gây phiền hà, nảy sinh hiện tượng xin – cho tiêu cực.
Dư luận nhìn thấy trong chủ trương này một chính sách nhất quán muốn cắt giảm thủ tục hành chính, chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm, cho phép người dân được chủ động thực hiện các hoạt động được quy định chặt chẽ, đúng pháp luật và có hướng dẫn chi tiết để họ không thể làm sai.
Chỉ đạo kịp thời, chính xác
KTS Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhận định, chỉ đạo giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị của Thủ tướng Phạm Minh Chính rất kịp thời và chính xác.
Thứ nhất, đất nước đang tiến hành sắp xếp lại bộ máy, đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, đòi hỏi cần xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật tương thích với mô hình tổ chức mới của các bộ, ngành, địa phương. Vì thế, với những công việc liên quan tới người dân, doanh nghiệp, những việc gì có thể hướng dẫn, giám sát để họ thực hiện tốt thì nên tinh giản. Không chỉ lĩnh vực xây dựng, tất cả các lĩnh vực khác cũng cần được tư duy theo hướng này.
Thứ hai, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn 2024 (chính thức có hiệu lực ngày 1/7/2025) đã quy định rất rõ ràng về việc lập quy hoạch, thẩm định quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 với các chỉ tiêu cụ thể như mật độ xây dựng, chiều cao, khoảng lùi cho các công trình xây dựng trong từng khu vực. Sau khi Luật chính thức có hiệu lực, sẽ có những văn bản dưới luật hướng dẫn cụ thể chi tiết, tạo nên khuôn khổ pháp luật hoàn chỉnh, cụ thể để người dân và doanh nghiệp làm theo. Như vậy, đối với những công trình xây dựng thuộc nhóm này, việc xin thủ tục xây dựng sẽ không còn cần thiết nữa.
"Theo tôi, ngoài các quy định về chiều cao, đối với nhà mặt phố yêu cầu sự đồng nhất về cả chiều cao tầng 1, để tiện cho việc thiết kế, trang trí đô thị cũng như tạo không gian cho các hoạt động kinh doanh. Bên cạnh đó, các văn bản hướng dẫn cần quan tâm thêm quy định về tầng ngầm đối với các công trình xây dựng, đặc biệt là trong đô thị, tránh trường hợp không được xây tầng ngầm mà người dân vẫn xây, hoặc được xây một tầng ngầm mà họ lại xây vượt, gây ảnh hưởng cho an toàn của chính công trình xây dựng đó và cả những hạ tầng xung quanh", KTS Trần Ngọc Chính lưu ý thêm.
TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam
TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam bày tỏ ấn tượng với tinh thần quản lý chuyên nghiệp, hiệu quả, theo đúng thông lệ của các nước tiên tiến trên thế giới thông qua chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Ở nhiều quốc gia tiên tiến, để xây nhà, chỉ cần thuê một vị kiến trúc sư có chứng chỉ hành nghề, nhờ họ thiết kế và đóng dấu vào bản vẽ. Điều đó sẽ đảm bảo ngôi nhà được xây dựng tuân thủ đúng các tiêu chuẩn về kiến trúc, an toàn, kỹ thuật và người kiến trúc sư sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về công trình đã thiết kế.
"Cách quản lý này rất hiện đại, văn minh và minh bạch, trong đó, những công chức làm việc trong bộ máy chính quyền phải lo cho dân, thông qua việc định ra các tiêu chuẩn kiến trúc, kỹ thuật.., quản lý các đơn vị trung gian hỗ trợ người dân và giám sát việc thực hiện. Người dân chỉ cần làm theo quy định và không hề gặp phải khó khăn, vướng mắc nào cả", TS Nguyễn Văn Đính nhận xét.
Hướng dẫn để người dân làm đúng
Sự đồng bộ trong định hướng chỉ đạo và các văn bản pháp luật quy định, hướng dẫn… sẽ tạo nên một hành lang pháp lý rõ ràng. Yếu tố còn lại là mức độ sẵn sàng của người dân và doanh nghiệp trong việc tuân thủ đúng pháp luật các khuôn khổ pháp luật, giảm tải gánh nặng hậu kiểm và hạn chế tối đa các rủi ro trong an toàn xây dựng, liên quan trực tiếp tới tính mạng và tài sản của chính họ.
Theo KTS Trần Ngọc Chính, phải khuyến khích tư nhân tham gia vào những phần việc trước kia các công chức nhà nước phải đảm nhận. Ở mỗi đô thị, địa phương đều có những công ty kiến trúc, được cấp phép hoạt động lĩnh vực thiết kế thi công các công trình xây dựng. Các doanh nghiệp này có đội ngũ nhân sự đáp ứng việc thiết kế đẹp, đúng theo các tiêu chuẩn được quy hoạch với nền móng, kết cấu chắc chắn, đảm bảo đấu nối điện nước, đáp ứng yêu cầu phòng cháy chữa cháy và các yếu tố an toàn khác. Đối với các công trình xây dựng thuộc diện không phải xin cấp phép, cần khuyến khích người dân tìm hiểu, sử dụng dịch vụ của các doanh nghiệp như vậy, để vừa an tâm việc tuân thủ đúng quy hoạch, vừa đảm bảo về vấn đề an toàn.
"Chúng ta phải hiểu rằng, dù không cần xin cấp phép, chủ các công trình xây dựng vẫn phải nộp hồ sơ xây dựng trong đó có bản vẽ thiết kế tới các cơ quan chức năng để thực hiện giám sát, hậu kiểm. Con dấu, chữ ký của doanh nghiệp trên bản vẽ thiết kế sẽ là đảm bảo về tính chuyên môn của công trình xây dựng, giảm bớt thời gian giám sát và hậu kiểm của các công chức, viên chức nhà nước. Mặt khác, trong trường hợp xảy ra hiện tượng công trình không đáp ứng đúng tiêu chuẩn quy hoạch hoặc những sự cố ngoài ý muốn khác, chủ công trình sẽ có căn cứ tiến hành các biện pháp pháp lý với đơn vị tư vấn thiết kế để đòi bồi thường. Bản thân các doanh nghiệp này cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật", Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam chỉ rõ.
KTS Trần Ngọc Chính lưu ý, hiện không phải khu vực nào cũng đã có quy hoạch chi tiết 1/500 nên vẫn phải thực hiện thủ tục xin cấp phép. Tới đây, các địa phương cần phải tích cực xây dựng và hoàn thiện quy hoạch chi tiết, phủ kín ở những nơi có điều kiện xây dựng để tạo căn cứ pháp lý cho người dân và doanh nghiệp tiến hành các công trình xây dựng mà không phải làm thủ tục cấp phép.
"Đối với các khu vực chưa có quy hoạch chi tiết, mới có quy hoạch phân khu, cơ quan chức năng cần có sự hướng dẫn, gợi ý về định hướng quy hoạch trong tương lai để người dân nắm đầy đủ thông tin. Từ thông tin đó, hoặc là chủ đầu tư có thể tạm dừng xây dựng, chờ quy hoạch chi tiết để không cần làm thủ tục xin phép, hoặc là chủ động thiết kế, điều chỉnh công trình xây dựng để phù hợp với quy hoạch trong tương lai", vị chuyên gia nói thêm.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam bổ sung, để cắt giảm thủ tục cấp phép với công trình xây dựng cũng như các loại thủ tục hành chính khác trong lĩnh vực này, cần cả sự đồng bộ trong năng lực quản lý, điều hành, giám sát của các cơ quan chức năng.
Thứ nhất, các cán bộ, công chức nhận nhiệm vụ phải có đủ trình độ, chuyên môn để giám sát, hậu kiểm, phát hiện và điều chỉnh những điểm thiếu sót ngay từ giai đoạn đầu, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp khắc phục sớm.
Thứ hai, dù đã có khuôn khổ pháp luật đầy đủ, chi tiết, chúng ta phải tạo dựng được quy trình điều hành quản lý bằng văn bản thật sự chất lượng, dễ tiếp cận, dễ hiểu để chủ đầu tư công trình dễ tiếp thu và thực hiện theo.
"Bất cứ sự chuyển đổi nào trong quản lý cũng sẽ đòi hỏi một khoảng thời gian nhất định để thích nghi. Thế nhưng, tôi cho rằng, việc quản lý, điều hành đang hướng vào thiết lập và vận hành những quy chuẩn tốt nhất, dễ thực hiện và giám sát nhất. Bên cạnh đó, sự đồng hành, hỗ trợ từ phía các cơ quan chức năng sẽ tạo niềm tin, sự tin tưởng và sự yên tâm cho người dân và doanh nghiệp", ông Nguyễn Văn Đính khẳng định.
Hoàng Hạnh
