Sau nhiều thập kỷ cắt giảm, thế giới hiện đang quay trở lại với điện hạt nhân, được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ và mong muốn theo kịp nhu cầu năng lượng ngày càng tăng mà không ảnh hưởng đến các mục tiêu về khí hậu.
Thế giới hiện đang trên đà sản xuất nhiều điện hạt nhân hơn bao giờ hết vào năm 2025, và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán một cuộc phục hưng năng lượng hạt nhân toàn diện.
"Rõ ràng là ngày nay, sự trở lại mạnh mẽ của năng lượng hạt nhân mà IEA dự đoán cách đây vài năm đang diễn ra tốt đẹp, với việc năng lượng hạt nhân đang trên đà tạo ra mức điện kỷ lục vào năm 2025", Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol cho biết.
"Ngoài ra, hơn 70 gigawatt công suất điện hạt nhân mới đang được xây dựng trên toàn cầu – một trong những mức cao nhất trong 30 năm qua, và hơn 40 quốc gia trên thế giới có kế hoạch mở rộng vai trò của điện hạt nhân trong hệ thống năng lượng của họ".
Ảnh minh họa điện hạt nhân (Power Engineering International)
Các bình luận của ông Birol được đưa ra sau một báo cáo hoàn toàn mới từ EIA, trong đó nêu rằng sản lượng điện hạt nhân sẽ phá vỡ kỷ lục vào năm 2025 và hơn thế nữa vì "thị trường, công nghệ và nền tảng chính sách đã sẵn sàng cho kỷ nguyên tăng trưởng mới về năng lượng hạt nhân trong những thập kỷ tới".
Chìa khóa cho sự hồi sinh của điện hạt nhân có thể nằm ở các lò phản ứng module nhỏ (SMR) và các lò phản ứng module tiên tiến (AMR), được sản xuất trong nhà máy và sau đó được lắp đặt tại chỗ.
Điều này có nghĩa là chúng rẻ hơn để sản xuất và nhanh hơn để lập kế hoạch và triển khai so với các lò phản ứng truyền thống, vốn là những dự án khổng lồ đòi hỏi nhiều diện tích để xây dựng, nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm để điều chỉnh quy định.
Nhưng các nghiên cứu mới cho thấy có thể có một mặt tối đáng kể đối với việc triển khai SMR trên diện rộng. Một nghiên cứu gần đây của Stanford phát hiện ra rằng "hầu hết các thiết kế SMR thực sự sẽ làm tăng khối lượng chất thải hạt nhân cần quản lý và xử lý, gấp 2 đến 30 lần".
Điều này tạo ra một vấn đề lớn đối với việc quản lý chất thải hạt nhân – một công việc tốn kém và có thể mất hàng triệu năm.
Ngày càng nhiều người ủng hộ điện hạt nhân cho rằng, thay vì tập trung vào việc xây dựng các nhà máy mới – với SMR hoặc các loại khác, tốt hơn nên tập trung nhiều hơn vào việc phục hồi các nhà máy điện hạt nhân đã có.
Ví dụ, hiện có 22 lò phản ứng hạt nhân đang trong quá trình ngừng hoạt động tại Mỹ, nhưng nhiều lò phản ứng trong số đó vẫn có thể hoạt động trong nhiều thập kỷ.
"Nhiều nhà máy điện hạt nhân ban đầu được thiết kế để hoạt động trong 40 năm, nhưng với việc bảo trì và nâng cấp công nghệ phù hợp, tuổi thọ của chúng thường có thể kéo dài đến 60 hoặc thậm chí 80 năm", Global Financial Market Review gần đây đưa tin.
"Điều này khiến việc kéo dài tuổi thọ các nhà máy sẵn có trở thành một giải pháp thay thế hấp dẫn về mặt tài chính so với việc xây dựng các nhà máy mới từ đầu".
Theo Hiệp hội Hạt nhân Thế giới (WNA), công nghệ hạt nhân sử dụng năng lượng giải phóng bằng cách phân tách các nguyên tử của một số nguyên tố nhất định. Công nghệ này được phát triển lần đầu tiên vào những năm 1940 và trong Thế chiến II, nghiên cứu ban đầu tập trung vào việc sản xuất bom. Vào những năm 1950, sự chú ý chuyển sang việc sử dụng phân hạch hạt nhân vì mục đích hòa bình, kiểm soát nó để phát điện.
Điện hạt nhân dân sự hiện có thể tự hào với khoảng 20.000 lò phản ứng và các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động tại 31 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Trên thực tế, thông qua mạng lưới truyền tải khu vực, nhiều quốc gia khác phụ thuộc một phần vào năng lượng do hạt nhân tạo ra, đặc biệt là ở châu Âu.
Khi ngành công nghiệp hạt nhân thương mại bắt đầu vào những năm 1960, đã có ranh giới rõ ràng giữa các ngành công nghiệp của phương Đông và phương Tây. Ngày nay, ngành công nghiệp hạt nhân được đặc trưng bởi thương mại quốc tế.
Một lò phản ứng đang được xây dựng ở châu Á ngày nay có thể có các thành phần được cung cấp từ Hàn Quốc, Canada, Nhật Bản, Pháp, Đức, Nga và các quốc gia khác. Tương tự như vậy, uranium từ Australia hoặc Namibia có thể được đưa đến lò phản ứng ở UAE sau khi được chuyển đổi ở Pháp, làm giàu ở Hà Lan, khử chuyển đổi ở Anh và sản xuất tại Hàn Quốc.
Minh Đức (Theo Oil Price, World Nuclear)
