Sách điện tử và sách giấy bổ trợ lẫn nhau trong chuyển đổi số
Chiều 27/3, phát biểu tại Hội thảo "Chuyển đổi số - Nhận thức và hành động" do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức, ông Nguyễn Thành Nam - chuyên gia tư vấn chuyển đổi số lĩnh vực giáo dục chỉ ra, sách giấy hiện nay vẫn giữ vai trò quan trọng trong giáo dục và nghiên cứu, đặc biệt với sách giáo khoa, tài liệu học thuật.
Tuy nhiên, nó cũng gặp nhiều hạn chế như chi phí in ấn, vận chuyển, lưu trữ cao, khó cá nhân hóa nội dung và không thể cập nhật tức thời. Ngược lại, sách điện tử loại bỏ những rào cản này, mang đến trải nghiệm đọc tiện lợi, linh hoạt, cá nhân hóa theo sở thích.
Ông Nam nhìn nhận, với sự phát triển công nghệ, sách điện tử sẽ không chỉ là văn bản số mà trở thành một trải nghiệm đa chiều. Thống kê cho thấy 73% người dùng đã chuyển sang sách điện tử nhờ khả năng lưu trữ dễ dàng, tìm kiếm nhanh chóng, kết nối với thiết bị nghe và tích hợp nhiều nội dung tương tác.
Ông Nguyễn Thành Nam - chuyên gia tư vấn chuyển đổi số lĩnh vực giáo dục.
Tại Việt Nam, số hóa nội dung xuất bản đang diễn ra mạnh mẽ. Năm 2024, hơn 50 nhà xuất bản đã tham gia xuất bản điện tử, với tổng doanh thu toàn ngành đạt 8.700 tỷ đồng. Số lượng người dùng máy đọc sách tại Việt Nam cũng đã vượt mốc 300.000 người, tăng trưởng 15%/năm, cho thấy tiềm năng lớn của thị trường này.
Dù vậy, ông Nam chỉ ra, sách điện tử cũng có những rào cản như yêu cầu kết nối internet, ảnh hưởng sức khỏe khi sử dụng thiết bị công nghệ lâu dài, thiếu cảm giác cầm nắm và nguy cơ mất dữ liệu.
Đặc biệt là thách thức về bản quyền khi sách điện tử dễ bị sao chép và phân phối trái phép. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng đến doanh thu, lợi nhuận của nhà xuất bản, mà còn khiến tác giả, giảm động lực do thất thoát doanh thu, mất quyền kiểm soát. Với người dùng, sách lậu có thể bị nhiễm mã độc hoặc không đầy đủ nội dung.
"Nhìn chung, sách điện tử và sách giấy trong tương lai bổ trợ cho nhau chứ không thay thế hoàn toàn", ông Nam nói.
Bảo vệ bản quyền nội dung số là một trong những yêu cầu quan trọng nhất
Nói thêm về thách thức khi chuyển sang sách điện tử, ông Lê Hồng Quân - Chuyên gia tư vấn chuyển đổi số khối xuất bản VNPT IT chỉ ra, việc thay đổi thói quen người dùng là trở ngại lớn đối với sách điện tử khi học sinh và giáo viên vẫn quen sử dụng sách giấy.
Việc chuyển đổi số cũng đòi hỏi một hệ sinh thái hoàn chỉnh từ ứng dụng đọc, hệ thống quản lý đến thanh toán. Bên cạnh đó, đội ngũ nhân sự vẫn quen với mô hình xuất bản cũ, khiến quá trình chuyển đổi số gặp khó khăn.
Một thách thức khác là mô hình kinh doanh và định giá sách điện tử bởi người dùng thường kỳ vọng giá rẻ hơn sách giấy. Thêm vào đó, các nhà xuất bản cần tạo ra mô hình kinh doanh bền vững, không chỉ bán sách một lần mà cần có nguồn thu lâu dài.
Ông Lê Hồng Quân - Chuyên gia tư vấn chuyển đổi số khối xuất bản VNPT IT.
Đông quan điểm với 2 chuyên gia trên, ông Nguyễn Văn Tuấn, chuyên gia tư vấn và đảm bảo an toàn thông tin trong chuyển đổi số, nhấn mạnh, trong ngành xuất bản, bảo vệ bản quyền nội dung số là một trong những yêu cầu quan trọng nhất.
Bên cạnh đó, bảo vệ bản quyền nội dung số cũng là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần duy trì sự minh bạch và phát triển bền vững của ngành xuất bản trong kỷ nguyên số.
Đề xuất giải pháp để bảo vệ bản quyền nội dung số trong xuất bản, ông Tuấn khuyến nghị nhà xuất bản cần áp dụng các công nghệ bảo vệ nội dung số để ngăn chặn việc sao chép, chia sẻ trái phép.
Hiện nay, có 3 phương pháp phổ biến là Watermarking (nhúng dấu nhận dạng vào nội dung để xác minh nguồn gốc); Content Encryption (mã hóa nội dung nhằm ngăn chặn truy cập trái phép) và Digital Rights Management (DRM) - hệ thống quản lý bản quyền số, kiểm soát quyền truy cập nội dung.
Đối với các sách điện tử công khai, việc kết hợp đóng dấu nhận dạng và mã hóa nội dung là giải pháp phổ biến để bảo vệ bản quyền, giúp các nhà xuất bản kiểm soát được nội dung số của mình.
Nhìn chung, chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đi kèm với những thách thức lớn về an toàn thông tin như hạ tầng chưa được tích hợp chặt chẽ vào quá trình số hóa doanh nghiệp; thiếu các quy trình, quy chế cụ thể để đảm bảo đồng bộ với chiến lược kinh doanh; nhân sự chuyên trách về an toàn thông tin còn mỏng, chưa đủ chuyên môn để quản trị hệ thống, bảo vệ dữ liệu…
"Để đảm bảo quá trình số hóa diễn ra an toàn và bền vững, các doanh nghiệp xuất bản cần đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống bảo mật, nâng cao nhận thức của nhân sự và xây dựng chiến lược an toàn thông tin rõ ràng", ông Tuấn nêu quan điểm.
Thu Hương - Thùy An
