Ngày 7/3, chính phủ Ấn Độ đã quyết định phê duyệt đề xuất của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ (REA) về việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm sau khi lượng tồn kho tăng vọt vào tháng 2, cao gấp gần 9 lần mục tiêu đề ra. Động thái báo hiệu sự thay đổi lớn trong chiến lược thương mại và an ninh lương thực của Ấn Độ.
Theo chính phủ Ấn Độ, việc nối lại xuất khẩu gạo 100% tấm của Ấn Độ sẽ cho phép các nước nghèo ở châu Phi đảm bảo nguồn cung ngũ cốc với giá thấp hơn, đồng thời hỗ trợ các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và ethanol châu Á phụ thuộc vào loại gạo này.
Ông Himanshu Agrawal - Giám đốc điều hành của công ty xuất khẩu gạo hàng đầu Satyam Balajee - cho biết gạo 100% tấm của Ấn Độ hiện được chào bán với giá 330 USD/tấn, so với giá khoảng 300 USD/tấn từ các nhà cung cấp khác như Việt Nam, Myanmar và Pakistan.
Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm, nguy cơ kéo giá gạo Việt Nam tiếp tục giảm sâu. Ảnh tư liệu: TTXVN.
Theo đánh giá của Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV), khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm, một lượng lớn gạo giá rẻ sẽ tràn vào thị trường, tạo áp lực lên các quốc gia xuất khẩu gạo khác, trong đó có Việt Nam. Việt Nam sắp bước vào vụ thu hoạch Đông Xuân - vụ có sản lượng lớn nhất năm. Thời tiết thuận lợi nên sản lượng dự báo dồi dào.
MXV cho hay, thời gian tới thị trường gạo thế giới sẽ còn cạnh tranh khốc liệt hơn nữa. Nhiều khả năng, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam sẽ duy trì dưới ngưỡng 400 USD/tấn.
Giá gạo xuất khẩu một số nước:
| Loại gạo | Việt Nam | Thái Lan | Ấn Độ | Pakistan |
| 5% tấm | 389 | 411 | 405 | 378 |
| 25% tấm | 364 | 390 | 388 | 353 |
| 100% tấm | 307 | 356 | 330 | 308 |
Nguồn VFA, REA. Đơn vị: USD/tấn
Trước thực trạng Ấn Độ mở cửa xuất khẩu gạo 5% tấm và 25% tấm vào cuối năm 2024 khiến giá gạo xuất khẩu của Việt Nam liên tục lao dốc, ông Đỗ Đức Duy - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - nhận định mặt bằng giá gạo trong nước đang trở về mặt bằng năm 2023 trước khi có đột biến trong năm 2024, kể cả giá xuất khẩu. Dù vậy, với giá gạo xuất khẩu và giá trong nước như hiện nay thì không nên quá lo lắng. Bởi lẽ, với giá lúa IR 50404 là 5.400 - 5.500 đồng/kg nhưng giá thành sản xuất chỉ 3.800 - 4.300 đồng/kg như hiện nay, nông dân vẫn có lợi nhuận khoảng 30% trở lên.
Ông Đỗ Đức Duy dự báo tình hình có thể sẽ trở lại bình thường sau khoảng 3 tháng nữa, hoặc giữa hay cuối quý II/2025, thời điểm nhu cầu nhập khẩu gạo của các nước có thể tăng trở lại.
Mặc khác, ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) - cho rằng việc giá lúa gạo giảm là do xu hướng của thế giới. Tuy nhiên, trong 1,1 triệu tấn gạo xuất khẩu trong 2 tháng qua, gạo chất lượng cao chiếm đến 80%. Vì vậy, ở phân khúc thị trường gạo chất lượng cao này, Việt Nam không cạnh tranh nhiều với Ấn Độ và Thái Lan.
Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), tổng nguồn cung gạo toàn cầu trong niên vụ 2024-2025 được dự báo đạt mức kỷ lục 712,15 triệu tấn, giảm 215.000 tấn so với dự báo trước đó nhưng cao hơn 9,2 triệu tấn so với năm trước, đánh dấu năm thứ hai liên tiếp tăng trưởng.
Tiêu thụ gạo toàn cầu trong niên vụ 2024-2025 cũng được dự báo đạt mức kỷ lục 530,5 triệu tấn, cao hơn 284.000 tấn so với dự báo trước đó và tăng 7 triệu tấn so với niên vụ 2023-2024. Với dự báo này, cán cân cung - cầu gạo toàn cầu sẽ chuyển từ thâm hụt sang thặng dư khoảng hơn 2 triệu tấn trong niên vụ hiện tại.
Trước đó vào tháng 9/2022, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm và sau đó áp dụng biện pháp hạn chế xuất khẩu tất cả các loại gạo khác vào năm 2023 sau khi lượng mưa thấp làm dấy lên lo ngại về sản lượng. Tuy nhiên, trong bối cảnh cả nước tập trung sản xuất gạo dẫn đến thu hoạch được vụ mùa kỷ lục, cuối năm 2024, Ấn Độ đã dỡ bỏ biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với tất cả các sản phẩm gạo ngoại trừ loại 100% tấm.
