Bộ trưởng KHCN: Đổi mới sáng tạo là để nối "cái trên trời" với "cái dưới đất"

Sáng 26/12, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026.

"Bộ 3 trụ cột" về chung một nhà

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, năm 2025 là năm kết thúc một giai đoạn 5 năm. Đất nước bước sang một trang mới để hiện thực hóa khát vọng hùng cường.

Theo Bộ trưởng, năm 2025 cũng là 40 năm sau Đổi mới, Việt Nam từ một nước nghèo đã trở thành nước thu nhập trung bình cao. Năm 2025, một năm bằng mấy chục năm về đổi mới thể chế. Sau một năm, thể chế Việt Nam về cơ bản đã hiện đại, tương đương các nước tiên tiến.

Năm 2025 là năm xoay trụ phát triển, thay đổi tư duy phát triển, kết thúc logic của mô hình phát triển cũ. Trước đây, chúng ta nghèo, thiếu vốn, thiếu công nghệ, phải dựa vào vốn đầu tư, đầu tư công, lao động giá rẻ, mở cửa thu hút FDI và xuất khẩu. Nhưng nay, các yếu tố đó bắt đầu chạm trần nên phải dựa trên năng suất tổng hợp, hàm lượng công nghệ, khả năng tự chủ và sức bật của doanh nghiệp Việt Nam. Tức là dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng.

Năm 2025 cũng là năm "3 trụ cột" khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về chung một nhà. Trên thực tế, đổi mới sáng tạo đến năm 2025 mới được chính thức hóa ở tầm luật; chuyển đổi số cũng mới được chính thức hóa ở mức luật vào tháng 12/2025.

"Việc bộ 3 này được chính thức hoá ở tầm cao là Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và các luật liên quan, rồi được đưa về một bộ quản lý và tuyên bố của Đảng ta về phát triển đất nước từ nay sẽ chủ yếu dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là tầm nhìn chiến lược, thay đổi căn bản cả sứ mệnh và vận mệnh của Bộ Khoa học và Công nghệ", Bộ trưởng nói.

Bộ Thông tin và Truyền thông tên ban đầu đề xuất là Bộ Công nghệ thông tin và Truyền thông, nhưng vì Bộ đã có Bộ Khoa học và Công nghệ, nên lược bỏ đi chữ "Công nghệ". Theo Bộ trưởng, nay hai chữ "công nghệ" đã nhập về một nhà và trở thành "bộ ba" Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, động lực trung tâm để đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc.

Xuất hiện nhiều khái niệm mới

Thay đổi bao giờ cũng bắt đầu từ nhận thức, mà nhận thức thì bắt đầu từ các khái niệm. Trong 5 năm qua, đã xuất hiện nhiều khái niệm mới, phản ánh sự thay đổi căn bản của ngành. Khái niệm không chỉ là ngôn từ mà là cách chúng ta nhìn thế giới, xác định vấn đề và lựa chọn cách hành động.

Bộ trưởng Hùng cho hay, trong 5 năm qua, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học và Công nghệ – nay là Bộ hợp nhất đã hình thành và lan tỏa một hệ thống khái niệm mới. Qua đó, từng bước làm thay đổi căn bản cách tư duy về ngành, về vai trò của Nhà nước và về con đường phát triển của đất nước trong kỷ nguyên số và tri thức.

Bộ trưởng cũng chỉ ra một loạt những khái niệm mới như, từ hạ tầng viễn thông đến hạ tầng số đã mở ra không gian phát triển mới. Theo ông, nếu trước đây khi nói đến hạ tầng, chúng ta chủ yếu nghĩ đến hạ tầng vật lý, hạ tầng viễn thông, thì trong 5 năm qua, khái niệm hạ tầng số đã xuất hiện và dần trở thành trụ cột nhận thức mới.

Hạ tầng số không chỉ là mạng, mà bao gồm hạ tầng dữ liệu, hạ tầng điện toán đám mây, hạ tầng tri thức AI, hạ tầng định danh và tin cậy số. Sự thay đổi này đã đưa ngành từ vai trò "làm kết nối" sang vai trò kiến tạo không gian phát triển số cho toàn xã hội và nền kinh tế.

Từ bưu chính truyền thống sang hạ tầng logistics quốc gia trên nền tảng số. Bưu chính không chỉ là chuyển phát mà trở thành kết cấu hạ tầng logistics của nền kinh tế số, trở thành mạng lưới thông minh kết nối vận tải, kho bãi, chuỗi cung ứng, thương mại điện tử và dữ liệu.

"Đây không chỉ là số hóa hoạt động mà nâng tầm bưu chính thành hạ tầng chiến lược quốc gia, bảo đảm dòng chảy vật chất bên cạnh dòng chảy dữ liệu, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế", Bộ trưởng nói.

Quang cảnh Hội nghị.

Từ ứng dụng công nghệ thông tin đến nền tảng số, Bộ trưởng Hùng cho biết đã thay đổi cách chúng ta tạo ra giá trị. Một khái niệm có ý nghĩa đột phá là nền tảng số. Chúng ta không còn chỉ nói đến các hệ thống đơn lẻ mà nói đến nền tảng số dùng chung, kết nối nhiều chủ thể, tạo hiệu ứng lan tỏa và quy mô.

"Khái niệm nền tảng số đã làm thay đổi cách các bộ quản lý, các doanh nghiệp phát triển sản phẩm và cách xã hội khai thác công nghệ: từ mỗi nơi một hệ thống sang chia sẻ, kết nối, tái sử dụng và mở rộng", Bộ trưởng cho hay.

Từ nghiên cứu khoa học sang đổi mới sáng tạo đã thay đổi logic phát triển. Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, khái niệm đổi mới sáng tạo đã đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong tư duy của Đảng ta.

Nếu trước đây, khoa học chủ yếu được nhìn nhận qua đề tài, công bố, kết quả nghiên cứu, thì đổi mới sáng tạo đặt trọng tâm vào khả năng tạo ra giá trị mới, giải quyết vấn đề thực tiễn và đóng góp cho tăng trưởng. 

Bộ trưởng nhấn mạnh: "Đây là sự chuyển dịch tư duy: làm khoa học để có tri thức sang làm khoa học để phát triển đất nước, gắn chặt hơn nữa giữa nghiên cứu công nghệ, thị trường và chính sách. Đổi mới sáng tạo là để nối "cái trên trời" với "cái dưới đất""...

Từ Chính phủ điện tử sang Chính phủ số đã làm thay đổi vai trò của Nhà nước. Nhà nước vận hành dựa trên dữ liệu, ra quyết định dựa trên bằng chứng, phục vụ người dân một cách chủ động và cá thể hoá.

"Điều này cũng đặt ra yêu cầu mới đối với Bộ, từ cơ quan quản lý kỹ thuật phải trở thành cơ quan kiến tạo thể chế và năng lực số quốc gia", Bộ trưởng thông tin.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, 5 năm qua là quá trình hình thành một hệ quy chiếu phát triển mới cho Bộ KHCN và cho ngành thông qua những khái niệm mới, cách tiếp cận mới và vai trò mới, từ khái niệm mới đến mô hình phát triển mới.

"Năm 2025, năm tổng kết giai đoạn này, không chỉ là mốc thời gian mà là bước chuyển về chất trong nhận thức và tư duy phát triển. Từ đây, nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là nói đúng khái niệm, còn biến các khái niệm đó thành năng lực thực tế, kết quả cụ thể và giá trị đo lường cho đất nước", Bộ trưởng bày tỏ.