20/11 ở ngôi trường đặc biệt: Những người thầy chữa lành tổn thương, dựng lại tương lai cho trẻ lầm lỡ

Những đứa trẻ đánh mất cơ hội

Một ngày tháng 11, Nguyễn Văn Hòa (SN 2007), quê Gia Lai, liên tục nhìn ra cửa. Em chờ mẹ. Người phụ nữ một mình nuôi hai con từ ngày chồng mất, hôm nay vượt hàng trăm cây số ra Đà Nẵng thăm con. Đây cũng là một trong những lần hiếm hoi hai mẹ con được gặp nhau sau nhiều tháng em chấp hành quyết định vào trường giáo dưỡng.

Hòa kể, tuổi thơ của em gắn với căn nhà nhỏ ở thôn An Chánh, xã Bình An. Mẹ làm đủ nghề để nuôi hai chị em ăn học. Thiếu vắng bàn tay người cha, cộng với tính bốc đồng của tuổi mới lớn, em dần bỏ ngoài tai lời nhắc nhở của mẹ, thích tụ tập bạn bè, đi chơi thâu đêm. Từ chuyện ham vui, em bị cuốn vào vòng xoáy ma túy rồi tham gia tổ chức cho nhóm bạn sử dụng.

Khi cơ quan chức năng phát hiện, Hòa nhận quyết định đưa vào trường giáo dưỡng 18 tháng. Lúc ấy, mọi thứ như sụp xuống, tương lai học hành mờ mịt, gương mặt buồn bã của mẹ ám ảnh suốt nhiều đêm liền.

Kể từ đó, Hòa bước vào thế giới kỷ luật, giờ ăn ngủ cố định, xếp hàng, nội quy, buổi học pháp luật. Em được chuyển về đội học sinh số 5. Tại đây, thầy chủ nhiệm bám sát từng ngày, giúp em hiểu lý do phải rèn nề nếp và vì sao những hành vi cũ khiến em và gia đình tổn thương.

Đại úy Trần Thị Thu Hường chia sẻ, trong quá trình học, thầy cô luôn động viên, khích lệ và tuyên dương để các em tự tin hơn, từ đó tiến bộ từng ngày.

Thấy Hòa tiến bộ, bạn bè trong đội bầu em vào ban tự quản. Em trở thành người nhắc nhở bạn chấp hành nội quy, công việc mà trước đây chính em từng chống đối. Song song, Hòa học văn hóa lớp 7, học kỹ thuật xây dựng dân dụng. Những buổi cầm bay trát vữa ban đầu đầy bỡ ngỡ nhưng càng làm, em càng thấy vui khi nhìn bức tường thẳng hàng do chính tay mình tạo nên.

Hòa được xét giảm thời hạn hai tháng, điều em xem như minh chứng cho những nỗ lực mỗi ngày. Em muốn khi ra trường được tiếp tục học, có nghề, để mẹ sau này nhắc đến con trai mà không còn buồn tủi.

Một trường hợp khác là em Ngô Minh Công (SN 2008), ngụ phường Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng. Công kể, em lớn lên trong gia đình không có cha mẹ bên cạnh, chỉ còn bà nội gầy gò chăm bẵm 4 anh em. Thiếu sự kèm cặp, Công nhanh chóng bị cuốn vào những cuộc chơi vô bổ.

Em kể, từng có giai đoạn coi việc thức trắng đêm với bạn bè là thú vui, xem lời khuyên của anh chị, bà nội là chuyện phiền phức. Cho đến một lần, nhóm của Công bị bắt vì hành vi gây rối trật tự công cộng. Các bạn đủ tuổi thì bị tuyên án tù, Công chưa đủ tuổi nên nhận quyết định đưa vào trường giáo dưỡng 18 tháng.

Nhìn bà nội ngồi lặng trong phòng làm việc của cơ quan chức năng, Công hiểu mình đã đi quá xa. Bước chân vào Trường giáo dưỡng số 3, em mang theo cảm giác tự ti và hoang mang. Thế nhưng, chỉ sau vài tuần, nếp sống có kỷ luật và sự gần gũi của thầy cô khiến em dần thay đổi. 

Công kể, các giáo viên ở đây vừa nghiêm khắc, vừa sẵn sàng lắng nghe. Họ kiên nhẫn giải thích từng lỗi nhỏ, khen khi em tiến bộ, xử lý vi phạm nhưng không đẩy các em vào cảm giác tuyệt vọng.

Công được tham gia học văn hóa, học nghề, rèn luyện thể chất, sinh hoạt ngoại khóa. Em dần quen với việc sống trong tập thể, biết chờ đến lượt, biết chia sẻ với bạn cùng phòng. Nhờ nỗ lực, Công được xét giảm thời hạn hơn một tháng. Em chỉ mong đến ngày ra trường để có thể về phụ giúp bà, kiếm một công việc ổn định, tránh xa vòng tròn bạn bè từng kéo mình xuống.

Mái trường đặc biệt

Thiếu tá Đỗ Công Khương, giáo viên Trường giáo dưỡng số 3, cho biết, việc giúp học sinh hướng thiện chỉ có thể xuất phát từ sự chân thành. Mỗi em một hoàn cảnh, có em bị gia đình bỏ rơi, mồ côi, không nơi nương tựa, có em lớn lên trong nghèo khó. Nếu giáo viên không hiểu được tâm tư, không nắm được hoàn cảnh của các em thì rất khó cảm hóa, giúp các em thay đổi.

Thiếu tá Đỗ Công Khương chia sẻ, việc giúp học sinh hướng thiện chỉ có thể xuất phát từ sự chân thành.

Còn Đại úy Trần Thị Thu Hường cho hay, khi vào trường, học sinh được tham gia nhiều hoạt động rèn luyện, vui chơi, học nghề và học văn hóa. Do các em chênh lệch về lứa tuổi và trình độ, nhà trường chia lớp từ bậc 1 đến bậc 9 để phù hợp. Trong quá trình học, thầy cô luôn động viên, khích lệ và tuyên dương để các em tự tin hơn, từ đó tiến bộ từng ngày.

Đại tá Đặng Trí Dũng, Hiệu trưởng Trường giáo dưỡng số 3, cho biết, đơn vị đang quản lý 105 học sinh từ Quảng Trị đến Khánh Hòa. Mỗi em đến đây đều mang theo những vết xước tâm lý, sự thiếu hụt kỹ năng, kiến thức và một giai đoạn lầm lỡ.

Nhà trường xác định mục tiêu không phải chỉ quản lý để giữ trật tự mà là giáo dục, trang bị cho các em khả năng làm lại cuộc đời. Tuy nhiên, việc này gặp nhiều thách thức. Không ít học sinh nói tiếng phổ thông chưa rõ, trình độ văn hóa thấp, tiếp thu chậm. Một số em còn mặc cảm, dễ bị kích động, đôi khi vẫn bị thói quen cũ kéo lại. Việc phối hợp với gia đình cũng có lúc không đồng đều, có gia đình ít quan tâm, có gia đình chăm quá mức khiến trẻ ỷ lại.

Để lấp những khoảng trống đó, nhà trường tổ chức hệ thống chương trình giáo dục dày đặc. Học sinh được chia theo tổ, đội tùy theo độ tuổi, sức khỏe, trình độ. Các buổi học pháp luật, đạo đức, kỹ năng sống, 10 chuyên đề giáo dục chính trị, pháp luật, văn hóa được tổ chức định kỳ. Tất cả nhằm giúp học sinh hiểu mình sai ở đâu, cần sửa điều gì để hội nhập lại cộng đồng.

Về học văn hóa, tất cả học sinh thuộc độ tuổi đều được đến lớp. Nhiều em tham gia lớp xóa mù chữ, từ chỗ không đọc được, nay đã có thể viết thư gửi về gia đình. Các lớp giáo dục thường xuyên bậc THCS được mở thường xuyên, một số học sinh hoàn thành chương trình và được công nhận tốt nghiệp trong thời gian ở trường.

Đời sống tinh thần được củng cố bằng loạt hoạt động như: hội chợ ẩm thực, văn nghệ, thể thao, ngoại khóa tối thứ Bảy, đọc báo đầu giờ, phát thanh hằng ngày. Các chương trình phối hợp với đoàn thanh niên thành phố giúp học sinh thấy mình không bị tách rời khỏi xã hội.

Nhà trường cũng chú trọng chăm sóc sức khỏe, khám định kỳ, cấp thuốc, tư vấn HIV/AIDS, phòng dịch, bảo đảm nước sạch và an toàn lao động khi học nghề. Không em nào bị suy kiệt hoặc không được chăm sóc đúng mức.

Việc thăm gặp gia đình được tổ chức bài bản. Từ năm 2025, mỗi lần phụ huynh vào thăm, trường tổ chức bữa cơm chung ngay tại khu nhà thăm gặp, tạo không khí như gia đình thực sự. Những phút ngắn ngủi ấy trở thành động lực để học sinh phấn đấu. 

Học sinh được tham gia nhiều hoạt động rèn luyện, vui chơi, học nghề và học văn hóa.

Trong năm, nhà trường xét giảm thời hạn cho hàng chục học sinh. Tỷ lệ xếp loại khá, tốt luôn chiếm phần lớn. Quỹ tái hòa nhập cộng đồng hỗ trợ nhiều em khi sắp ra trường, giúp các em có khoản tiền nhỏ để bắt đầu cuộc sống mới.

Ông Dũng chia sẻ, điều quan trọng nhất là sự bao dung của cộng đồng. Nếu xã hội soi chiếu các em bằng định kiến, mọi cố gắng ở trường dễ bị triệt tiêu. Việc mở cho các em cơ hội học nghề, tiếp tục đi học hoặc tìm việc làm sau khi ra trường mới thật sự giúp các em không quay lại con đường cũ. 

Ngày hôm sau, các em lại thức dậy lúc 5 giờ sáng, tập thể dục, học văn hóa, vào xưởng nghề. Con đường phía trước chắc chắn còn nhiều thử thách. Nhưng với Hòa, Công và hơn trăm học sinh tại Trường giáo dưỡng số 3, hành trình trở lại cuộc sống đã bắt đầu, bằng một ngày 20/11 ấm áp giữa vùng núi Hòa Vang, nơi thầy cô tin rằng mọi đứa trẻ, dù từng đi lạc, đều xứng đáng với cơ hội làm lại.