Thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược của Đảng về phát triển văn hóa

Hội thảo khoa học "Những quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV"

Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội Đảng lần thứ XIV đang nhận được sự quan tâm, hưởng ứng, đóng góp sôi nổi của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Đây là sự kiện chính trị hết sức quan trọng, nhằm tập hợp trí tuệ của toàn xã hội, đóng góp cho định hướng chiến lược phát triển của đất nước ta trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Trên tinh thần đó, ngày 30/10 tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ VHTTDL) tổ chức Hội thảo khoa học "Những quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV".

Sự kiện thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, những người hoạt động thực tiễn trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật tham dự, cùng trao đổi, góp ý nhằm hoàn thiện Dự thảo Văn kiện, hướng tới mục tiêu hiện thực hóa tầm nhìn của Đảng về phát triển văn hóa và con người Việt Nam toàn diện, bền vững trong thời kỳ mới.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, ông Hoàng Hà, Tổng biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật nhấn mạnh: Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV đã kế thừa, tiếp thu, chắt lọc và nâng tầm nội dung định hướng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam tại các văn kiện cũng như các nghị quyết chuyên đề về văn hóa trước đây.

Qua đó, tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí hết sức quan trọng và đề ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới cho lĩnh vực văn hóa trong sự nghiệp phát triển đất nước. Văn hóa, con người được Đảng ta xác định không chỉ là nền tảng tinh thần, nguồn lực nội sinh to lớn, mà còn là động lực và hệ điều tiết phát triển bền vững đất nước. Văn hoá phải "khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc".

Theo ông Hoàng Hà, lần đầu tiên, Đảng ta đã xác định xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Đây là những quan điểm mới mẻ, cơ bản trong dự thảo văn kiện, thể hiện sự phát triển trong tư duy lý luận của Đảng ta. Quan điểm cốt lõi này không chỉ được đúc rút từ truyền thống văn hóa quý báu hàng ngàn năm của dân tộc, cũng như trải qua thực tiễn phong phú của cách mạng Việt Nam mà còn bắt nguồn từ những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng hôm nay.

Mặt khác, những quan điểm mới của Đảng về văn hóa tại dự thảo văn kiện Đại hội XIV cũng nằm trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế- xã hội của đất nước với nhiều định hướng mới, đánh dấu bước nhảy vọt về tư duy phát triển khi dự thảo văn kiện đã cập nhật các quan điểm, mục tiêu, quyết sách chiến lược đột phá của Bộ Chính trị từ cuối năm 2024 đến nay trên nhiều lĩnh vực: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; hội nhập quốc tế; xây dựng thể chế; phát triển kinh tế tư nhân…

"Đây cũng là yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra cho lĩnh vực văn hóa phải chủ động, thích ứng, đổi mới sáng tạo và có các giải pháp phù hợp để thực hiện các nhiệm vụ về: phát triển văn hóa số; kinh tế văn hóa; kinh tế di sản; công nghiệp văn hóa; chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hoá và con người Việt Nam ra thế giới …bên cạnh việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh gắn với xây dựng, hoàn thiện con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa", ông Hoàng Hà nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các tham luận tập trung làm rõ và thảo luận một số nội hàm mới được đề cập trong Dự thảo Văn kiện, như khái niệm "hệ điều tiết" (văn hóa trở thành yếu tố dẫn dắt, điều hòa, định hướng cho đời sống xã hội) và cách giải quyết mối quan hệ giữa "điều tiết văn hóa" và "điều chỉnh pháp luật" để xây dựng xã hội văn minh, phát triển bền vững.

Hội thảo cũng dành thời gian làm rõ nội hàm hệ giá trị quốc gia - văn hóa - gia đình - chuẩn mực con người, đồng thời đề xuất giải pháp cụ thể để những giá trị này thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành chuẩn mực ứng xử hằng ngày, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Hội thảo tập trung vào những vấn đề trọng tâm như: Cơ chế chuyển hóa sức mạnh mềm thành năng lực cạnh tranh quốc gia: Đề xuất giải pháp đột phá để công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có khả năng cạnh tranh quốc tế trong các lĩnh vực như điện ảnh, âm nhạc, thiết kế, du lịch văn hóa.

Phát triển kinh tế di sản: Tìm lời giải cho mối quan hệ hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, hướng tới mô hình quản trị tiên tiến, ứng dụng chuyển đổi số.

Giải pháp cho nhân lực văn hóa – nghệ thuật: Khắc phục tình trạng khủng hoảng nhân lực trong đào tạo nghệ thuật chuyên sâu, xây dựng chính sách đãi ngộ, trọng dụng văn nghệ sĩ tài năng, đặc biệt ở cơ sở.

GS.TS Phạm Duy Đức, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) khẳng định, Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV của Đảng (2025) dành riêng một mục (phần V) với tiêu đề "Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam", thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc coi văn hóa là sức mạnh nội sinh, là nền tảng tinh thần và là hệ điều tiết phát triển bền vững quốc gia.

Đặc biệt, Dự thảo đã khẳng định: "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam.". Đây là một bước phát triển mới về tư duy lý luận của Đảng, khi văn hóa được đặt trong mối quan hệ biện chứng với hệ giá trị, con người và phát triển đất nước. Bốn tầng hệ giá trị được xác lập không chỉ như những định hướng đạo đức – xã hội, mà còn là khung khái niệm nền tảng để hoạch định chính sách phát triển văn hóa, giáo dục, kinh tế và chính trị trong thời kỳ mới.

Theo PGS.TS Phạm Duy Đức, văn hóa được đề cập trong Dự thảo không còn chỉ là lĩnh vực riêng biệt, mà là yếu tố kết nối, dẫn dắt và định hướng cho mọi hoạt động của đời sống xã hội – từ giáo dục, truyền thông, nghệ thuật, di sản, đến chính trị và kinh tế. Đồng thời, con người được đặt ở vị trí trung tâm, là chủ thể sáng tạo và thụ hưởng văn hóa, là nhân tố quyết định sự phát triển bền vững của quốc gia. Từ quan điểm đó, bài viết này tập trung làm rõ một số điểm mới về lý luận và thực tiễn trong phần "Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam" của Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV.

Hơn nữa, PGS.TS Phạm Duy Đức cho rằng, Dự thảo lần đầu tiên đặt văn hóa và con người trong mối quan hệ thống nhất, toàn diện, gắn với bốn tầng hệ giá trị nền tảng hệ giấ trị và chuẩn mực: "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam." (Sđd, mục V.) Cấu trúc tư tưởng này thể hiện tầm nhìn mới của Đảng trong việc xây dựng "kiến trúc giá trị" của văn hóa Việt Nam thời kỳ hiện đại. Nếu như trước đây, các văn kiện chủ yếu nói về "xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa" hoặc "xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", thì lần này, Đảng đã xác lập hệ giá trị cụ thể làm nền tảng phát triển toàn diện, từ phạm vi quốc gia đến gia đình và cá nhân. Điều này không chỉ giúp tạo sự đồng bộ trong chính sách văn hóa – xã hội, mà còn giúp hình thành một khung lý luận thống nhất để đánh giá, định hướng và điều tiết hành vi văn hóa trong đời sống hiện đại.

Còn PGS.TS Nguyễn Toàn Thắng cho rằng, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV tiếp tục khẳng định quan điểm "xây dựng và phát triển toàn diện văn hóa và con người Việt Nam" với nội hàm sâu sắc hơn.

Dự thảo nêu rõ yêu cầu phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, trí tuệ, thể lực, thẩm mỹ, kỹ năng sống, trách nhiệm công dân; đồng thời đề cao vai trò tiên phong của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân.

Một điểm nhấn mới là định hướng xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, xã hội học tập suốt đời, coi đó là nền tảng để phát triển con người Việt Nam toàn diện trong thời đại mới.

GS.TS Từ Thị Loan, nguyên Quyền Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, nhận định: Những quan điểm mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV cho thấy bước tiến quan trọng trong tư duy lý luận văn hóa của Đảng – từ việc coi văn hóa là nền tảng tinh thần và nguồn lực nội sinh, đến việc xác định rõ văn hóa là "sức mạnh mềm chiến lược", yếu tố then chốt nâng cao vị thế, uy tín quốc gia trong hội nhập quốc tế.

GS.TS Từ Thị Loan nhấn mạnh yêu cầu phát triển mạnh công nghiệp văn hóa, tạo ra sản phẩm, loại hình văn hóa độc đáo có sức lan tỏa toàn cầu; đồng thời chủ động quảng bá hình ảnh, giá trị văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới.

Theo bà, xây dựng và phát huy sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam không chỉ là mục tiêu mà còn là con đường để khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và tầm vóc dân tộc Việt Nam trong thời đại mới. Khi văn hóa trở thành nguồn lực nội sinh và sức mạnh mềm quốc gia, Việt Nam sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển nhanh, bền vững và khẳng định vị thế tích cực trong khu vực và thế giới.

Những quan điểm mới được đưa ra trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã cho thấy tầm nhìn chiến lược: Từ việc coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đến việc khẳng định văn hóa là sức mạnh mềm chiến lược, nâng tầm vị thế và bản lĩnh dân tộc Việt Nam trong thời đại hội nhập.

Khi văn hóa trở thành nguồn lực nội sinh của phát triển, Việt Nam sẽ có thêm động lực để tiến bước vững vàng trên con đường xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Hội thảo sẽ tổng hợp ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà khoa học, nhà quản lý để báo cáo Bộ VHTTDL tham mưu, đề xuất với Đảng và Nhà nước trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, đồng thời xây dựng kế hoạch, chương trình hành động triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội.

Diệp Anh

Tham khảo thêm

Tham khảo thêm

Văn hóa-nguồn lực nội sinh để phát triển quốc gia bền vững