Bản hòa ca di sản giữa lòng Thành phố Sáng tạo

Bản trường ca về di sản

Là sự kiện văn hóa - nghệ thuật và du lịch có quy mô lớn nhất từ trước đến nay của Thủ đô, Festival Thăng Long - Hà Nội 2025 sẽ diễn ra trong 16 ngày, từ 1 - 16/11. Với hơn 30 hoạt động trải dài trên các không gian di sản, lễ hội được kỳ vọng trở thành dịp tôn vinh truyền thống, khẳng định vị thế của Hà Nội trong mạng lưới UNESCO.

Theo Ban tổ chức, Festival năm nay được triển khai tại nhiều địa điểm biểu tượng của Thủ đô như: Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, đền Ngọc Sơn, hồ Hoàn Kiếm, Bảo tàng Hà Nội… cùng hàng loạt không gian phụ trợ. Cách phân bố này thể hiện sự xuyên suốt, mỗi điểm đến là một “chương” trong bản trường ca di sản.

Lễ khai mạc sẽ diễn ra vào tối 7/11 tại Hoàng thành Thăng Long với chương trình nghệ thuật kết hợp âm thanh, ánh sáng, công nghệ và nghệ thuật truyền thống, tái hiện hành trình hơn 1.000 năm lịch sử Thăng Long. Nơi đây còn có “Không gian văn hóa hoàng cung”, trình diễn nghi lễ và giao lưu nghệ nhân làng nghề, đưa du khách trở về với tinh hoa kinh đô xưa.

Trong khi đó, Văn Miếu - Quốc Tử Giám sẽ trở thành trung tâm tri thức và sáng tạo nghệ thuật, với các triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh, thư pháp và tọa đàm. Triển lãm “Hà Nội thanh tân” quy tụ hơn 100 tác phẩm của các họa sĩ trẻ, kể câu chuyện về một Hà Nội đang đổi mới mà vẫn giữ trọn hồn cốt.

Đền Ngọc Sơn và khu vực hồ Hoàn Kiếm sẽ là “bức tranh sống” với âm nhạc dân tộc, trình diễn ánh sáng, thời trang... Cùng với đó, Lễ hội Áo dài du lịch Hà Nội 2025 quy tụ hàng trăm nhà thiết kế, nghệ nhân làng lụa, giới thiệu những bộ sưu tập lấy cảm hứng từ các tuyến di sản và cảnh quan Thủ đô.

Bảo tàng Hà Nội đóng vai trò là “trạm kết nối”, ngoài các trưng bày cố định còn tổ chức triển lãm khảo cổ học “Những khám phá từ di tích Vườn Chuối”, giới thiệu kết quả khai quật mới nhất về thời đại Đồng – Sắt; đồng thời mở các workshop sáng tạo dành cho thanh thiếu niên, khơi gợi niềm yêu thích di sản văn hóa.

Festival năm nay có hơn 30 hoạt động lớn nhỏ, được chia thành ba mạch chủ đạo: Tôn vinh di sản - quảng bá sáng tạo - kết nối quốc tế. Nổi bật là chuỗi sự kiện kỷ niệm 10 năm UNESCO ghi danh Nghi lễ và trò chơi kéo co là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Hội thảo quốc tế “Một thập kỷ bảo vệ và phát huy giá trị di sản Kéo co” sẽ quy tụ các nhà nghiên cứu, đại diện UNESCO và cộng đồng di sản từ nhiều địa phương, kèm theo màn trình diễn kéo co quốc tế với sự góp mặt của các đoàn đến từ Hàn Quốc, Campuchia và Philippines.

Chuỗi hoạt động trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Khơi dậy sức sống thật của di sản

Bên cạnh đó, với “Không gian di sản làng nghề Hà Nội” trở thành nơi các nghệ nhân Bát Tràng, Vạn Phúc, Đường Lâm, Chu Đậu… trưng bày sản phẩm và trình diễn kỹ thuật thủ công. “Đường phố sáng tạo Hà Nội” là chuỗi nghệ thuật sắp đặt, nhiếp ảnh, âm nhạc đường phố và ẩm thực sẽ diễn ra tại các tuyến Tràng Tiền, Hàng Đào, Hàng Bông, mang đến không khí trẻ trung, gần gũi.

Festival 2025 còn mở rộng không gian giao lưu quốc tế qua các sự kiện. Đặc biệt, sẽ tổ chức các diễn đàn, quy tụ các chuyên gia, doanh nghiệp và nghệ sĩ thảo luận về phát triển công nghiệp văn hóa và bảo tồn di sản trong thời đại số. Các dự án nghệ thuật công cộng và trình diễn thời trang ngoài trời với những bộ sưu tập kể lại câu chuyện Hà Nội bằng ngôn ngữ của chất liệu và sáng tạo.

Sự trở lại của một lễ hội quy mô lớn như Festival Thăng Long - Hà Nội 2025 góp phần quảng bá hình ảnh Thủ đô. Tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay, quy mô hoành tráng và mật độ sự kiện dày đặc chưa đủ để tạo nên một dấu ấn văn hóa thật sự nếu thiếu chiều sâu trải nghiệm và bản sắc riêng.

Thách thức lớn nhất chính là tránh sự trùng lặp và dàn trải. Hà Nội vốn có nhiều sự kiện văn hóa - nghệ thuật diễn ra trong năm: Lễ hội Áo dài, Tuần lễ Du lịch Hà Nội, các festival làng nghề, liên hoan phim, triển lãm... Nếu không có ý tưởng kết nối mới, lễ hội dễ rơi vào vòng lặp nhiều nhưng không mới. Vì vậy, giới chuyên gia lưu ý, cần lấy yếu tố “Thăng Long - kinh đô nghìn năm” làm trục chủ đạo, thay vì dàn trải mang tính trình diễn.

Vấn đề tiếp theo là tính cộng đồng, festival cần thực sự trở thành lễ hội của người dân, chứ không chỉ là chuỗi sự kiện dành cho khách du lịch hay giới truyền thông. Việc mở rộng không gian lễ hội tới các làng nghề, trường học hoặc khuyến khích người dân tham gia sáng tạo sẽ giúp di sản lan tỏa tự nhiên, thay vì chỉ dừng ở hình thức xem và chụp ảnh.

Ngoài ra, yếu tố bền vững văn hóa cũng cần được chú trọng. Lễ hội có thể rực rỡ trong vài tuần, nhưng điều quan trọng là sau đó những di sản, nghệ thuật, sản phẩm sáng tạo nào sẽ tiếp tục sống? Các mô hình hợp tác quốc tế, chuỗi hoạt động cộng đồng hay không gian sáng tạo sau sự kiện mới là thước đo thành công.

Nhiều ý kiến cho rằng, nếu biết khai thác giá trị di sản bằng tư duy sáng tạo kết hợp công nghệ, Festival Thăng Long - Hà Nội có thể trở thành hình mẫu cho cách làm lễ hội sâu sắc về nội dung, hấp dẫn về hình thức và bền vững trong giá trị.

Theo Tổng đạo diễn Phạm Hoàng Giang: “Festival được xây dựng với quan điểm người dân là trung tâm, di sản là điểm tựa, sáng tạo là động lực. Mục tiêu là khiến du khách không chỉ đi xem, mà còn được sống trong lễ hội”. Thông điệp xuyên suốt được truyền tải: “Di sản không chỉ để bảo tồn, mà còn để sáng tạo và kết nối”.