Điện gió ngoài khơi lung lay trước “cơn bão hoàn hảo”

Ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi – một trụ cột của năng lượng tái tạo – đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng chưa từng có, được ví như một "cơn bão hoàn hảo" gồm chi phí tăng vọt, bất ổn chính sách, khó khăn trong chuỗi cung ứng và áp lực kinh tế.

Những vấn đề này không chỉ khiến các dự án bị hủy bỏ mà còn buộc các tập đoàn lớn phải tái cấu trúc chiến lược, làm chậm lại đà phát triển của lĩnh vực từng được kỳ vọng sẽ dẫn dắt chuyển đổi năng lượng sạch ở nhiều khu vực.

Những diễn biến gần đây nhấn mạnh áp lực phức tạp mà ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi đang phải đối mặt.

Trong những năm qua, nhiều công ty hàng đầu đã chọn cách rút lui khỏi các dự án lớn, phản ánh sự e ngại về lợi nhuận và rủi ro.

Ví dụ, Shell Plc vào năm 2024 đã công bố ngừng đầu tư mới vào điện gió ngoài khơi và tách bộ phận năng lượng để tập trung nâng cao lợi nhuận dưới sự lãnh đạo của CEO Wael Sawan.

Trước đó, Shell cũng hủy kế hoạch xây dựng nhà máy hydro carbon thấp ở bờ Tây Na Uy do thiếu nhu cầu.

Tương tự, Equinor ASA đã từ bỏ kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực điện gió ngoài khơi ở châu Á vào tháng 8/2024. Đây là lần đầu tiên gã khổng lồ năng lượng Na Uy rút khỏi một dự án điện gió ngoài khơi, dù trước đó họ đã rời bỏ hơn chục dự án nhiên liệu hóa thạch để ưu tiên năng lượng tái tạo.

Ørsted A/S cũng gặp khó khăn tương tự. Năm 2023, "ông lớn" điện gió Đan Mạch tạm dừng các kế hoạch điện gió ngoài khơi hàng GW ở Đông Nam Á do vấn đề tiếp cận thị trường và một số vấn đề khác.

Đến tháng 5/2024, Ørsted hủy dự án Hornsea 4 (2,4 GW) ngoài khơi Anh, viện dẫn lãi suất cao hơn, chi phí chuỗi cung ứng tăng và rủi ro xây dựng lớn hơn. Tháng 7/2024, tập đoàn này phải bồi thường 110 triệu USD cho nhà cung cấp dịch vụ Cadeler vì hủy hợp đồng tàu lắp đặt turbine điện gió.

Dù vậy, Ørsted vẫn nhận được hợp đồng trong Vòng phân bổ 6 (AR6) của Anh năm 2024, giúp thu về 5,3 GW công suất điện gió ngoài khơi trong tổng số 9,6 GW năng lượng sạch – một bước tiến so với AR5 không đạt được dự án nào.

Ảnh minh họa.

Gần đây hơn, Maersk Offshore Wind đã chấm dứt hợp đồng WTIV trị giá 475 triệu USD với Seatrium Ltd của Singapore vào năm 2024, dù dự án đã hoàn thành 98,9%. Maersk cho biết sẽ thu hồi tiền đã trả và từ chối nhận hàng do chậm trễ lịch trình.

Quyết định này khiến cổ phiếu Seatrium giảm gần 15%, và có thể báo hiệu Maersk đang cân nhắc rời bỏ lĩnh vực điện gió ngoài khơi, đặc biệt khi mảng vận tải container cốt lõi của hãng đang lao dốc với giá cước tuyến Thượng Hải – Los Angeles giảm gần 60%, dưới mức hòa vốn 2.200 USD/container.

Các vấn đề chuỗi cung ứng đang trở thành yếu tố then chốt khiến các dự án bị trì hoãn hoặc hủy bỏ, theo phân tích của Chính phủ Anh năm 2024 về sự sẵn sàng của chuỗi cung ứng năng lượng tái tạo.

Báo cáo nhấn mạnh nhu cầu phối hợp tốt hơn để đạt mục tiêu 50 GW công suất điện gió ngoài khơi vào năm 2030 (sau điều chỉnh xuống 43 GW theo Kế hoạch Hành động Năng lượng Sạch tháng 12/2024), khi hiện tại Anh chỉ có 15,6 GW.

Các khó khăn cụ thể bao gồm: Thiếu tàu chuyên dụng cho xây dựng và lắp đặt turbine điện gió; Hạ tầng truyền tải điện quan trọng đang gặp nút thắt cung ứng; và đặc biệt là Thiếu nguyên liệu thô.

Sản xuất tuabin gió phụ thuộc vào thép, sợi thủy tinh và các nguyên tố đất hiếm (REEs) như neodymium, praseodymium, dysprosium và terbium – chủ yếu do Trung Quốc thống trị. Cạnh tranh từ các lĩnh vực năng lượng tái tạo khác đẩy giá lên cao, làm khó khăn trong mua sắm.

Một số sự kiện gần đây càng minh họa "cơn bão hoàn hảo" mà điện gió ngoài khơi đang phải đối mặt.

Tháng 5/2025, Ørsted dừng dự án điện gió ngoài khơi Hornsea 4 với chi phí ước tính lên đến 5,5 tỷ Krone Đan Mạch (837,85 triệu USD) do phí hủy và khấu hao.

Tháng 2/2025, Mitsubishi tạm dừng kế hoạch điện gió ngoài khơi tại Nhật Bản vì thay đổi kinh tế vĩ mô.

Tháng 12/2024, đấu thầu trang trại điện gió ngoài khơi Biển Bắc của Đan Mạch thất bại không có nhà thầu nào, với Ørsted từ chối tham gia do tắc nghẽn chuỗi cung ứng, lạm phát cao và tỉ lệ rủi ro-lợi nhuận không hấp dẫn.

Trong bức tranh chung toàn cầu, có những mảng sáng tối khác nhau. Ví dụ, ở Mỹ, điện gió ngoài khơi gặp sự kéo lùi khi khoảng 679 triệu USD tài trợ dự án năm 2025 đã bị hủy dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Ngược lại, châu Âu vẫn là thị trường lớn nhất thế giới, chiếm 92% công suất điện gió nổi ngoài khơi, với 6,8 GW điện gió được xây dựng trong nửa đầu năm 2025 (6 GW trên bờ, 0,7 GW ngoài khơi), theo WindEurope.

Và khu vực châu Á-Thái Bình Dương vẫn là nơi có đà tăng trưởng nhanh nhất, với tỉ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) được dự báo là 156% cho đến năm 2030.

Minh Đức (Theo Oil Price, Mantle)