Sắc then Việt Bắc giữ lửa di sản lan tỏa bản sắc dân tộc

.t1 { text-align: justify; }

Di sản của núi rừng Việt Bắc

Với đồng bào Tày, Nùng, Then không đơn thuần là lời hát, đó là lời nguyện ước là tiếng vọng của khát vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào. Mỗi dịp lễ cầu an, lễ cấp sắc hay lễ mừng thọ… tiếng Then lại vang lên, chan chứa niềm tin và tình người.

Năm 2019, thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Từ đó đến nay, Then không chỉ được giữ gìn mà còn lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đương đại, trở thành biểu tượng văn hóa đặc sắc của Việt Nam trên trường quốc tế.

Then là sự giao thoa hài hòa giữa âm nhạc, thơ ca, múa và trang phục truyền thống. Tiếng đàn tính ngân vang hòa cùng lời ca kể chuyện, từng động tác múa uyển chuyển mô phỏng thiên nhiên, vũ trụ… tạo nên một không gian nghệ thuật tổng thể, phản ánh sinh động đời sống tinh thần, lịch sử và tín ngưỡng của đồng bào.

Ngày nay, Then không chỉ hiện diện trong các nghi lễ tín ngưỡng mà còn được đưa vào giảng đường, sân khấu và các hoạt động du lịch cộng đồng.

Theo Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Thị Bích Hồng (Thái Nguyên): “Then không chỉ có giá trị nghệ thuật, mà còn là nơi lưu giữ ký ức cộng đồng, là tấm gương phản chiếu bản sắc văn hóa của người Tày, Nùng".

Ngày nay, Then không chỉ hiện diện trong các nghi lễ tín ngưỡng mà còn được đưa vào giảng đường, sân khấu và các hoạt động du lịch cộng đồng.

Nghệ sĩ trẻ Xuân Bách - giảng viên Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc, luôn trăn trở: “Tôi mong muốn thế hệ trẻ không chỉ học Then như một kỹ thuật biểu diễn, mà phải hiểu sâu giá trị tâm linh, văn hóa trong từng lời hát".

Sự xuất hiện của Then trên sân khấu nghệ thuật trong nước và quốc tế, đặc biệt là chương trình giới thiệu Then tại Paris (Pháp) năm 2017, đã chứng minh sức sống mãnh liệt và khả năng lan tỏa của di sản này. Tiếng Then đã vượt qua biên giới, mang hình ảnh văn hóa Việt Nam đến với bạn bè năm châu.

Chung tay gìn giữ và phát huy di sản

Trong nhịp sống hiện đại, nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một. Nhưng Then, bằng sức sống nội tại mãnh liệt và sự chung tay gìn giữ của cộng đồng vẫn ngân vang lay động lòng người.

Then hôm nay không chỉ là di sản của riêng đồng bào Tày, Nùng, Thái, mà là tài sản chung của dân tộc Việt Nam, là một phần của bản sắc văn hóa Việt trên hành trình hội nhập.

Những nghệ nhân chính là những người "giữ lửa", góp phần truyền dạy và lan tỏa Then đến thế hệ sau. Song hành với họ là sự vào cuộc tích cực của các địa phương, các trường văn hóa nghệ thuật và cộng đồng người dân.

Tại nhiều địa phương hoạt động truyền dạy hát Then, trình diễn đàn tính trong các lễ hội, tour du lịch cộng đồng đã trở thành một hướng đi hiệu quả, vừa bảo tồn di sản, vừa phát triển kinh tế - xã hội.

Tại nhiều địa phương hoạt động truyền dạy hát Then, trình diễn đàn tính trong các lễ hội, tour du lịch cộng đồng đã trở thành một hướng đi hiệu quả.

Tuy nhiên, để Then sống bền vững trong lòng nhân dân, cần có thêm chính sách hỗ trợ nghệ nhân, đầu tư cho công tác truyền dạy, sưu tầm, phục dựng nghi lễ. Quan trọng hơn cả là khơi dậy niềm tự hào dân tộc, để thế hệ trẻ nối tiếp hành trình gìn giữ di sản của cha ông.

Then từ mái nhà sàn đến sân khấu, từ lễ hội truyền thống đến giảng đường đại học, đang từng ngày khẳng định sức sống bền bỉ và giá trị trường tồn. Trong dòng chảy hội nhập, mỗi lời Then vang lên không chỉ là âm thanh của một nghi lễ, mà là tiếng nói của bản sắc, là nhịp cầu nối quá khứ hiện tại và tương lai.

Trong dòng chảy hiện đại, gìn giữ và lan tỏa Then hôm nay không chỉ là việc của nghệ nhân, nghệ sĩ, mà là trách nhiệm của cả cộng đồng. Đó cũng chính là cách góp phần khẳng định vị thế của văn hóa dân tộc trong bản đồ văn hóa thế giới.