Đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh: Bảo đảm công bằng, nuôi dưỡng nguồn thu

Hai phương án tính thuế

Bộ Tư pháp vừa công bố tài liệu thẩm định Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân.

Trong Dự thảo Nghị quyết về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội gửi Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Tài chính đã đề xuất phương án nâng mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng lên khoảng 15,5 triệu đồng/tháng (tăng khoảng 40,9% so với mức hiện hành).

Cùng với đó, mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc tăng từ 4,4 triệu đồng/tháng lên khoảng 6,2 triệu đồng/tháng (tăng khoảng 40,9% so với mức hiện hành).

Theo quy định hiện hành, mức giảm trừ đối với người nộp thuế là 11 triệu đồng/tháng (132 triệu đồng/năm); Mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng.

Với mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế là 11 triệu đồng/tháng và cho mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng như hiện nay, người có thu nhập từ tiền lương, tiền công ở mức 17 triệu đồng/tháng (nếu có 1 người phụ thuộc) hay mức 22 triệu đồng/tháng (nếu có 2 người phụ thuộc) sau khi trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... cũng chưa phải nộp thuế thu nhập cá nhân.

Song, nếu chiếu theo đề xuất mới của Bộ Tài chính, nếu một người có thu nhập tiền lương, tiền công 15 triệu đồng/tháng, khi trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... thì người này không phải nộp thuế thu nhập cá nhân.

Trường hợp cá nhân có 1 người phụ thuộc, nếu một người có thu nhập tiền lương, tiền công 25 triệu đồng/tháng, nếu trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... thì người này không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Nếu thu nhập 30 triệu đồng/tháng, số tiền thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 265.000 đồng/tháng (tương đương 0,88% tổng thu nhập).

Trường hợp cá nhân có 2 người phụ thuộc, nếu một người có thu nhập tiền lương, tiền công 30 triệu đồng/tháng, nếu trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp... thì người này không phải nộp thuế. Nếu thu nhập 40 triệu đồng/tháng, tiền thuế chỉ là 540.000 đồng/tháng.

Theo Bộ Tài chính, nếu áp dụng theo mức dự kiến là 15,5 triệu đồng/tháng cho bản thân người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc thì hầu hết số người nộp thuế ở bậc 1 sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế (khoảng trên 95% người nộp thuế ở bậc 1), một phần cá nhân nộp thuế ở bậc 2 chuyển sang diện không phải nộp thuế hoặc chuyển xuống nộp thuế ở bậc 1. Tương tự những cá nhân ở các bậc thuế còn lại đều được giảm số thuế thu nhập cá nhân phải nộp.

Qua đó dự kiến số thu ngân sách Nhà nước thuế thu nhập cá nhân là khoảng 84.477 tỷ đồng, giảm khoảng 21.000 tỷ đồng/năm so mức thu theo quy định hiện hành. Số người còn phải nộp thuế là khoảng 2,21 triệu người, giảm 2,18 triệu người (giảm 49,66%) (chuyển từ bậc 1 sang diện không chịu thuế) so với mức giảm trừ gia cảnh hiện hành.

Đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh

Góp ý trước đó, một số địa phương đề nghị nâng mức giảm trừ gia cảnh lên cao hơn đề xuất của Bộ Tài chính. Cụ thể, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên cho rằng, mức phù hợp nên là 20 triệu đồng (tương đương 240 triệu đồng một năm) cho người nộp thuế và 10 triệu đồng người phụ thuộc. Việc này nhằm bảo đảm công bằng, nuôi dưỡng nguồn thu, hỗ trợ người dân vượt qua áp lực chi phí sinh hoạt ngày càng lớn, mở rộng diện tự nguyện kê khai và nộp thuế.

Giảm trừ gia cảnh điều chỉnh căn cứ vào mức tăng của chỉ số CPI từ 2021 - 2025 có thể đạt 21,24%. Tuy nhiên, theo Đoàn Đại biểu TPHCM, chỉ số CPI của Việt Nam gồm 752 mặt hàng, các loại thiếu yếu như thực phẩm, đồ uống, nhà ở, giáo dục, di chuyển, y tế.

Nhưng thực tế chi phí sống của người dân thường liên quan mật thiết với số ít nhóm hàng hóa đáp ứng nhu cầu cơ bản như ăn, mặc, ở... Các mặt hàng này đã tăng rất mạnh 5 năm qua, chẳng hạn giá gạo thêm gần 40%, thịt heo trên 60%, nhà chung cư hơn 50%.

Do đó, họ kiến nghị điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế tăng tương ứng 50%, lên 16,5 triệu đồng, người phụ thuộc lên 6,6 triệu đồng một tháng.

Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Huế cho rằng, hai phương án điều chỉnh giảm trừ gia cảnh được xây dựng trên cơ sở khác nhau. Phương án 1, dựa theo CPI và phương án 2, dựa theo tốc độ tăng thu nhập/GDP bình quân đầu người. Trong bối cảnh Việt Nam tăng trưởng nhanh, mức sống cải thiện nhưng ngân sách vẫn phải đảm đương nhiều nhiệm vụ an sinh - xã hội việc lựa chọn một phương án duy nhất là chưa phù hợp.

Do đó, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Huế đề nghị xây dựng phương án kết hợp (phương án 3). Cụ thể, điều chỉnh hằng năm theo CPI để bảo đảm giảm trừ gia cảnh không bị trượt giá do lạm phát; định kỳ 3 - 5 năm, điều chỉnh bổ sung theo tốc độ tăng thu nhập/GDP bình quân đầu người, nhằm chia sẻ hợp lý thành quả tăng trưởng với người nộp thuế.

Nhiều chuyên gia đánh giá cao việc Bộ Tài chính đã tiếp thu các ý kiến, lựa chọn trình phương án 2. Tuy nhiên, thời điểm áp dụng mức giảm trừ gia cảnh mới cần xem xét lại.

Chuyên gia thuế Lại Ngọc Dung cho rằng: “Từ năm 2020 tới nay, giá cả biến động mạnh, mức lương cơ sở cũng được điều chỉnh tăng từ 1/7/2024. Giá tăng, lương tăng, nên cần điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh ngay từ kỳ tính thuế năm 2025. Điều này góp phần đảm bảo đời sống của người làm công ăn lương, đồng thời phục vụ mục tiêu kích cầu tiêu dùng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế”.

Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Sương - Đoàn luật sư TP Đà Nẵng nhìn nhận, mức đề xuất của Bộ Tài chính là rất hợp lý nhưng cần phải kết hợp song song với việc giảm trừ chi phí sinh hoạt và đời sống hợp lý cho người dân, đặc biệt, là trong lĩnh vực cơ bản thiết yếu như công ăn việc làm, nhà ở, đi lại, y tế, giáo dục… cho bản thân và người phụ thuộc.

Kể cả chính sách giảm trừ nhiều hơn cho các đối tượng được khuyến khích sinh con thứ hai, thứ ba… trở đi, nhân lực chất lượng cao thuộc diện ưu đãi đặc biệt… Không ngại việc Nhà nước giảm thu ngân sách, bởi lẽ, một khi chính sách thông thoáng, đời sống ổn định, sẽ góp phần hỗ trợ tinh thần khởi nghiệp, mở rộng không gian kinh doanh, làm ăn, khi đó đối tượng thu thuế cũng như tổng số thu sẽ tăng mạnh, cả về số lượng và chất lượng.