Café ngày mới: Độc lập không chỉ là điểm đến!

“Những năm tháng không thể nào quên” - tên một tác phẩm hồi ức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp do nhà văn Hữu Mai chắp bút - có một chi tiết đặc biệt, lắng sâu giữa dòng tự sự về những ngày đầu lập nước. Đó là giây phút Chủ tịch Hồ Chí Minh, trên lễ đài Ba Đình sáng ngày 2/9/1945, giữa bản “Tuyên ngôn Độc lập” đang được đọc vang vọng, bỗng dừng lại, khẽ hỏi: “Tôi nói, đồng bào nghe rõ không?”.

Một triệu con người phía dưới đã đồng thanh đáp: “Có!”. Đại tướng gọi khoảnh khắc ấy là sự hòa nhập tuyệt đối giữa một lãnh tụ với nhân dân, giữa cá nhân và dân tộc, giữa lý tưởng và trái tim.

Lời đồng thanh “Có!” ấy vang lên không chỉ để trả lời một câu hỏi, mà là một sự xác tín thiêng liêng, là lời thề âm vang từ cõi lòng muôn người: Tổ quốc đã độc lập và chúng ta sẽ cùng nhau gìn giữ điều ấy bằng tất cả những gì mình có.

Kể từ ngày thu ấy đến nay, nước Việt Nam độc lập đã đi qua hành trình 80 năm. Một hành trình không trải thảm, mà đầy chông gai, thử thách. Từ lời đáp đồng lòng “Có!” đầu tiên, dân tộc Việt Nam bước vào cuộc chiến dài hơn ba thập kỷ để bảo vệ nền độc lập ấy. Những năm kháng chiến là chuỗi ngày của máu và nước mắt: Từ chiến khu Việt Bắc đến chiến hào Điện Biên, từ vành đai thép Sài Gòn đến chiến trường Trường Sơn.

Mỗi bước đi của đất nước đều có bóng dáng của những người đã ngã xuống. “Đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao thần thoại”, nơi “gót chân trần son sắt” của bao thế hệ đã in dấu lên từng mảnh đất.

Có những người “đã sống và chết, giản dị và bình tâm, không ai nhớ mặt đặt tên”, nhưng họ “làm nên Đất Nước” bằng chính sự hi sinh lặng lẽ của mình. Có lẽ vì vậy, ngày Quốc khánh không chỉ là dịp mừng vui, mà luôn gợi lên những hồi tưởng đầy xúc động và biết ơn.

Nhưng độc lập không đến rồi ở lại mãi. Nó không chỉ là một đích đến mà ta có thể dừng chân, nghỉ ngơi. Ngược lại, độc lập chỉ là khởi đầu - một nền tảng để xây dựng những mục tiêu lớn hơn: Phồn vinh, công bằng, tự do thực chất, và phẩm giá con người. Nếu ta chỉ dừng lại ở niềm tự hào của một ngày tháng Tám năm xưa, thì chính niềm tự hào đó sẽ trở thành lực cản.

Vì vậy, dịp 2/9 năm nay - tròn 80 năm kể từ ngày bản “Tuyên ngôn độc lập” vang lên ở Ba Đình - cũng là lúc để nhìn lại chúng ta đã đi đến đâu từ điểm khởi đầu ấy? Và chặng đường phía trước còn cần gì để tiến xa hơn?

Không thể phủ nhận những thành tựu mà đất nước đã đạt được sau tám thập kỷ. Từ một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu, kiệt quệ sau chiến tranh, Việt Nam đã vươn lên thành một nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng nhanh, năng động, có vị thế địa chính trị ngày càng đáng kể trong khu vực.

Tỷ lệ đói nghèo giảm mạnh, đời sống nhân dân ngày càng cải thiện. Các thành phố lớn sôi động, nhịp sống trẻ trung, sáng tạo. Những công trình hạ tầng hiện đại dần mọc lên không chỉ ở đô thị mà cả vùng sâu, vùng xa. Chúng ta đã từng bước bước qua bóng tối chiến tranh để nhìn thấy ánh sáng của phát triển.

Tuy nhiên, như một quy luật tự nhiên, càng trưởng thành, đất nước càng đối diện với những vấn đề phức tạp hơn. Khoảng cách giàu nghèo, bất công xã hội, khủng hoảng niềm tin vào một số thiết chế, hay những biểu hiện nhạt dần của tinh thần công dân - đó không chỉ là những “lỗi nhỏ” trong quá trình phát triển, mà là những cảnh báo cần lắng nghe.

Hậu quả của chiến tranh không chỉ là những hố bom chưa lấp, mà là những vết thương kéo dài trong tâm thức cộng đồng, trong giáo dục, trong tâm lý thế hệ trẻ - những người sinh ra sau chiến tranh nhưng không được tiếp cận đầy đủ với giá trị lịch sử.

Minh họa/INT.

Chính vì thế, để tiếp tục vươn lên, chúng ta phải trung thực với mình hơn khi nhìn về quá khứ, phải nghiêm khắc với mình hơn khi đánh giá hiện tại, và dũng cảm hơn khi vẽ ra con đường tương lai. Độc lập không chỉ là “thoát khỏi ách đô hộ”, mà là dám sống có trách nhiệm, biết lắng nghe lẫn nhau, và biết xây dựng một cộng đồng không ai bị bỏ lại phía sau.

Thế hệ đi trước đã hoàn thành lời thề “giành lấy độc lập” bằng mồ hôi và máu. Thế hệ hôm nay cần hoàn thành phần việc khó khăn không kém: “Làm cho đất nước mạnh giàu, dân chủ, văn minh” bằng trí tuệ, sự liêm chính và lòng nhân ái.

Nhưng điều đó sẽ không thể thực hiện được nếu ta sống trong ảo tưởng rằng, độc lập là đích đến cuối cùng. Bởi sự dừng lại, nhất là trong một thế giới chuyển động không ngừng sẽ khiến ta tụt hậu, không chỉ về kinh tế, mà cả về văn hóa, đạo lý và ý thức cộng đồng.

80 năm nhìn lại, đất nước này là kết quả của những con người bình thường đã sống một cách phi thường. Những người lính đã nằm lại ở Trường Sơn. Những bà mẹ lặng lẽ ôm khung ảnh con. Những thầy cô cõng chữ lên non.

Những kỹ sư trẻ đang ngày đêm giữ gìn chủ quyền số. Những người nông dân không có tên trong sử sách nhưng kiên cường nuôi đất, giữ làng. Họ là hiện thân cho tinh thần: Độc lập không phải món quà có sẵn, mà là công trình đang được dựng xây.

Trên Quảng trường Ba Đình hôm nay, những hàng cây vẫn đứng sừng sững, như những nhân chứng lặng thầm. Chúng đã sống qua bom đạn, sống qua những mùa mưa, mùa nắng, sống cùng lịch sử. Và chúng vẫn vươn lên, xanh thẳm. Như đất nước này - không ngừng vươn mình. Như những thế hệ Việt Nam - tiếp nối nhau viết tiếp lời thề độc lập năm xưa bằng một thực tại sống động và nhân bản.

Câu hỏi “Tôi nói, đồng bào nghe rõ không?” của Bác Hồ, sau 80 năm, vẫn là một lời nhắc nhẹ nhưng thấm sâu: Rằng tự do, dân chủ, văn minh không tự nhiên có. Chúng chỉ đến khi mọi người dân - từ người lãnh đạo đến người bình thường - cùng lắng nghe, cùng trả lời bằng hành động.

Độc lập, vì vậy, không chỉ là điểm đến. Độc lập là quyền được tiếp tục hành trình. Là trách nhiệm gìn giữ, bồi đắp. Là cơ hội để viết tiếp những chương mới - không phải bằng máu như cha ông, mà bằng trí tuệ, công lý và lòng yêu nước tỉnh táo.