Kiệt tác “bonsai” thiên tạo
Cây sanh nằm bên bờ suối ở xóm Kẻ Mui, xã Giai Xuân, huyện Tân Kỳ (Nghệ An) được ước tính khoảng 1.000 năm tuổi, cao 27m, tán rộng 35m, có thân và rễ ôm trọn hai khối đá hoa cương lớn.
Trong đó, khối đá lớn phía dưới dài gần 10m, rộng khoảng 5m; khối đá nhỏ phía trên cao khoảng 3m, đường kính hơn 2m. Bộ rễ cây tua tủa như những chiếc cọc cắm sâu vào lòng đất, vừa tạo thế vững chãi vừa mang hình ảnh đầy ẩn dụ.
Cũng từ thế cây đặc biệt này, người dân quen gọi đây là cây “mâm xôi con gà”, ví von khối đá dưới như mâm xôi và khối đá trên là chú gà trống kiêu hãnh.
Nhiều chuyên gia nhận định dáng cây hội tụ đủ ba yếu tố “cổ - kỳ - mỹ”, thuộc vào hàng hiếm có, khó tìm trong giới sinh vật cảnh Việt Nam.
Rễ cây ôm trọn viên đá tạo ra thế vô cùng độc đáo.
Di sản văn hóa, sinh thái giữa đại ngàn
Không chỉ gây ấn tượng bởi hình dáng kỳ lạ, cây sanh cổ còn là biểu tượng môi trường sống xanh tại khu vực. Tán lá rộng và hệ rễ sâu giúp cây giữ đất, chống xói mòn, điều hòa vi khí hậu và cải thiện chất lượng không khí – đặc biệt quý giá trong bối cảnh thời tiết miền Trung ngày càng khắc nghiệt. Đây cũng là nơi trú ngụ của nhiều loài chim và côn trùng, góp phần hình thành một hệ sinh thái nhỏ đa dạng, ổn định.
Sự tồn tại lâu đời của cây còn mang giá trị tinh thần, gắn kết cộng đồng với thiên nhiên.
Năm 2015, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã chính thức công nhận cây sanh là Cây Di sản Việt Nam. Đây là cây thứ ba tại Nghệ An nhận danh hiệu này, sau cây lộc vừng ở đảo Ngư và cây sa mu ở Vườn quốc gia Pù Mát.
“Báu vật sống” không thể định giá
Sau khi được phát hiện, nhiều người chơi sinh vật cảnh sẵn sàng trả hàng tỷ đồng để mua cây, thậm chí có người đề nghị mua cả mảnh đất với mong muốn sở hữu tuyệt tác “thiên tạo” này. Tuy nhiên, chủ nhân và người dân kiên quyết từ chối, xem đây là “báu vật sống” không thể đem ra trao đổi.
Nhìn từ xa, cây sanh như một tác phẩm điêu khắc khổng lồ mà thiên nhiên tạo nên.
Từ xa nhìn lại, cây như một tác phẩm điêu khắc khổng lồ mà thiên nhiên ban tặng, gắn liền với lịch sử, tín ngưỡng và bản sắc vùng đất Tân Kỳ.
Nhận thức được giá trị của cây sanh cổ, UBND xã Giai Xuân đã quy hoạch vùng bảo tồn rộng 15ha quanh cây trong giai đoạn 2020–2025, tầm nhìn đến 2035. Quy hoạch bao gồm các hạng mục như đường giao thông, bãi đậu xe, đập nước và các tiện ích phục vụ du khách.
Cùng với các điểm đến nổi bật như hang Mó (xã Tiên Kỳ), hang Thung Khiển (xã Đồng Văn, Tân Hợp), khe nước nóng, đền Khe Sanh, cột mốc số 0 đường Hồ Chí Minh…, cây sanh Giai Xuân là điểm nhấn đặc sắc trong chuỗi du lịch tự nhiên – tâm linh của huyện Tân Kỳ.
Trong bối cảnh hướng đến phát triển du lịch bền vững, việc bảo tồn và khai thác hợp lý cây sanh cổ là cơ hội để quảng bá hình ảnh xứ Nghệ, đồng thời lan tỏa thông điệp sống xanh và giữ gìn di sản thiên nhiên cho các thế hệ sau.