Xây dựng và thi hành pháp luật: Cần có tư duy, cách làm mới phù hợp thực tiễn

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: "Chúng ta thay đổi pháp luật để ổn định, phát triển". Ảnh: VGP/DA

Thay đổi pháp luật để ổn định, phát triển

Gợi mở tại phần thảo luận tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" ngày 6/3, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh: "Xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới cần phải có tư duy mở, cách làm mới, phù hợp với thực tiễn Việt Nam" và điều này rất cần các chuyên gia, các nhà khoa học tâm huyết hiến kế.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhận định, qua thực tiễn công việc, qua ý kiến các chuyên gia, nhà quản lý, chúng ta thấy rằng các vấn đề cần trao đổi tại Hội thảo là thay đổi tư duy rất quan trọng. Xây dựng và thi hành pháp luật tựu chung lại là do con người, nhưng nhận thức thì không thể thay đổi tức thì, vậy thay đổi tư duy như thế nào?

Theo Bộ trưởng, chúng ta ưu tiên phát triển kinh tế nhưng lấy con người làm chủ thể, do đó nếu chỉ đặt vấn đề phát triển đơn thuần thì sẽ không bền vững. Bộ trưởng cho biết, thời gian qua Thủ tướng Chính phủ có nhiều tiếp xúc với các Doanh nghiệp nước ngoài, Doanh nghiệp cũng có băn khoăn khi chúng ta thay đổi pháp luật. Tuy nhiên, chúng ta phải có đánh giá, nhận định là việc thay đổi này nhằm đáp ứng yêu cầu tinh gọn bộ máy.

Mặc dù pháp luật thay đổi nhưng cần tuyên bố rõ với các nhà đầu tư là không thay đổi cam kết của Việt Nam với các nước. Việc thay đổi pháp luật cũng không làm tăng chi phí cho Doanh nghiệp, thậm chí còn giảm thủ tục theo yêu cầu của Tổng Bí thư, của Thủ tướng Chính phủ về cắt giảm thủ tục hành chính. "Chúng ta thay đổi pháp luật để ổn định, phát triển", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Trong xây dựng pháp luật thì xây dựng chính sách rất quan trọng nhưng theo Bộ trưởng Hải Ninh, hiện nay xây dựng đánh giá tác động chính sách chưa tốt, có hồ sơ mang tính hình thức, kinh phí thì rất hạn chế, phân bổ chưa kịp thời. Vậy giải pháp đột phá ở đây là gì, liệu có nên lập Quỹ xây dựng chính sách với cơ chế công khai, minh bạch hay không?

Cũng theo Bộ trưởng, trong xây dựng pháp luật thì việc soạn thảo chuyên nghiệp là vấn đề quan trọng, tuy nhiên hiện chưa có quy chuẩn nào liên quan đến soạn thảo Văn bản Quy phạm pháp luật. Do đó, trong văn bản luật câu từ thì chặt chẽ nhưng khi áp dụng lại có nhiều cách hiểu khác nhau, thậm chí không thể hiện đúng bản chất, tinh thần của luật rồi các vấn đề về tuyên truyền luật, ứng dụng công nghệ số…như thế nào?

Cần đổi mới về tư duy pháp lý và công nghệ lập pháp

PGS. TS. Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chia sẻ tại Hội thảo. Ảnh: VGP/DA

Thảo luận tại hội thảo, PGS. TS. Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, quá trình hoàn thiện pháp luật của mỗi quốc gia, đặc biệt là các quyết gia phát triển như Việt Nam cần phải có sự đổi mới, đặc biệt là đổi mới về tư duy pháp lý và công nghệ lập pháp.

Cụ thể, tư duy pháp lý và công nghệ lập pháp phải được thay đổi mạnh mẽ từ chỗ thụ động, "chạy theo" sự việc, hiện tượng xã hội và quan hệ xã hội sang chủ động, đón đầu và định hướng cho quan hệ xã hội. Các quy phạm pháp luật cũng phải có đủ khả năng kiếm soát các rủi ro có thể xảy ra trong tương lai; không chạy theo số lượng luật được ban hành mà cần chú ý cải thiện chất lượng luật pháp.

Với tinh thần đó, PGS. TS. Trương Hồ Hải cho rằng, cần tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam tương thích với yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số. Đồng thời tăng cường thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật hiệu quả bằng nhiều phương thức khác nhau, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Đẩy mạnh xây dựng văn hoá pháp lý trong toàn xã hội, trước hết là xây dựng văn hoá pháp lý trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và công chức, viên chức…

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khẳng định, vấn đề cải cách pháp luật, cải thiện môi trường kinh doanh đã được Nhà nước và Chính phủ Việt Nam quan tâm trong giai đoạn vừa qua với nhiều luật, nghị định, quy định pháp luật có tác động tích cực đối với hoạt động kinh doanh.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng cao từ 8% trở lên trong năm 2025 và hai con số trong những năm tiếp theo, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, cần ưu tiên hoàn thiện và ổn định hệ thống pháp luật; tiến hành rà soát tổng thể, loại bỏ những quy định không còn phù hợp. Việc ban hành luật cũng cần có lộ trình rõ ràng, hạn chế thay đổi đột ngột để doanh nghiệp có thể dự báo và thích ứng với môi trường pháp lý một cách hiệu quả.

Ngoài ra, quá trình xây dựng, ban hành pháp luật cần tiếp tục được cải cách theo hướng minh bạch, khoa học và có sự tham gia rộng rãi của các bên liên quan, đặc biệt là doanh nghiệp, chuyên gia và các tổ chức độc lập...

Diệu Anh